К а р и м о в а. А., И с л о м о в ф. Р., А в л о қ у л о в а. З

13.3. Тайёр маҳсулотнинг омбордаги ва
бухгалтериядаги ҳисоби
Корхоналарда тайёр маҳсулот ҳисоби вазифаларини 
ан и қ таш кил қи ли ш мақсадида улар омборда ва бух­
галтерияда ҳисобга олиб борилади.
Пировард, истеъмолга яроқли бўлган мақсулот тех­
н и к назорат бўлими томонидан текш ирилгандан сўнг 
омборга топш ирилади. Тайёр маҳсулотни омборга қабул 
қилиш да топ ш и ри ш накладнойи ёки маҳсулот топш и - 
риш ведомостида расмийлаш тирилади. Бу хужжатларда 
топш ирувчи цех, топ ш и ри ли ш муддати, м аҳсулотнинг

---

номенклатура рақами, у н и н г сони , режа таннархи ва 
тегиш ли моддий жавобгар ш ахсларнинг им зоси кўрса- 
тилади. Қабул ҳужжатлари асосида бухгалтерия маҳсу- 
■лот то п ш и ри ш ведомостини юритади. Бажарилган иш
ёки хизматлар қабул қ и л и ш -то п ш и р и ш далолатномаси 
билан расмийлаштирилади. Омборларда маҳсулот ҳара- 
кати н и н г миқцор кўрсаткичларидаги ҳисоби варақларда 
юритилади. Варақага ҳар бир ки р и м ва чи қи м хужж ат­
лари асосида маҳсулот ҳаракати билан боғли қ опера­
циялар ёзиб борилади.
Тайёр маҳсулотнинг омбордаги ҳисоби оператив 
бухгалтерия усулида таш кил қилинади, яъни ҳар бир 
бую м ном енклатура рақамига омбор материаллари 
ҳисоби карточкаси очилади (№ М -17 -ш акл ). Тайёр 
м аҳсулотнинг келиб туш и ш и ва четга берилиш и бй- 
л ан о қ ом бор ходим и ҳужжатлар асосида уларнинг 
со н и н и карточкаларга ёзиб қўяди ва ҳар бир ёзувдан 
кейин қолди қ ҳисоблаб қўйилади. Бухгалтер ҳар куни 
тугаган сутка учун ом бордан ҳуж ж атларни қабул 
қилиб олиш и керак (қабул қ и л и ш -то п ш и р и ш наклад- 
н о й и , буй р уқ -н а кл а д н о й , то ва р-тра н сп о р т наклад- 
нойи).
О м б о р ҳ и с о б и н и н г тўғр и ю р и ти л га н л и ги ом бор 
ҳисоби карточкасига бухгалтернинг им зоси билан тас- 
диқланади. М од ди й жавобгар шахе омбор ҳисоби кар- 
точкалари асосида ҳар ойда тайёр маҳсулот ном енкла­
тураси, ўлчов бирлиги сонига таянган ҳолда тайёр маҳ- 
сулотн инг қолдиқ ҳисоби ведомостини тўлдиради. Бу 
ерда ҳисоб баҳолари бўйича қолдик^ар такси ровка 
қилинади ва бухгалтерия ҳисоби маълумотлари билан 
солиш тирилади.
М аҳсулот ки р и м и ва чи қи м и билан боғли қ опе­
рациялар р асм и й л аш ти ри л ган дастлабки ҳужжатлар 
ом б ор варақаларига ёзилганидан кей ин бухгалтерияга 
топш ирилади. Бу ерда хужжатлар текш ирилади, гуруҳ- 
ланади ва улар асосида тегиш ли ҳисоб регистрлари 
тузилади. Тайёр маҳсулот ҳаракатининг пул шаклида 
ифодаланган ҳисоби омбор ҳисоби маълумотлари асо­
сида бухгалтерияда юритилади.
Тайёр маҳсулот ҳаракати ҳисобини тўғри таш кил 
қи ли ш корхона том онидан иш лаб чиқиладиган бую м 
турлари н о м и н и н г рўйхати — номенклатурасидан ф ой-

---

даланиш катга аҳамиятга эга. У н и тузиш асосида тайёр 
маҳсулотни туркумлаш , яъни ушбу корхонада иш лаб 
чиқариладиган бир маҳсулот турини бош қа маҳсулот- 
дан ажратиб турувчи маълум белгилари ётади. Н о м е н к ­
латура рўйхатини тузиш да асос қилиб қуйидаги белги- 
лар олинади: модел, фасон, артикул, марка ва ҳоказо. 
Ҳ а р бир маҳсулот турига номенклатура рақами б и р и к- 
тирилади ва у ҳар хил сонлардан иборат бўлади. М аҳ - 
сулот номенклатурасидан (рўйхатдан) ко р хо н а н и н г к у ­
йидаги хизматларида фойдаланилади:
♦
диспетчерлик хизмат тури махрулот иш лаб ч и ка ­
риш граф игининг баж арилиш ини назорат қилади;
♦
цехлар ишлаб чиқарилган маҳсулот ассортим ен- 
тин и килиш да, омборга тайёр маҳсулотни т о п ш и р и ш - 
да ю к хати ёзиш учун фойдаланади;
♦ маркетинг бўлими — ж ўнатиш бўлим и ш артн о­
маларини баж ариш им кони ятлари ни назорат қ и л и ш
учун;
♦
бухгалтерия — тайёр маҳсулотнинг ан али тик ҳисо- 
бини ю ритиш да ум ум и й маълумотлар ва ҳисоботлар 
тузиш учун фойдаланилади.
Ҳ и со б -к и то б н и н г журнал-ордер ш аклида тайёр маҳ- 
сулотнинг аналитик ҳисоби 16-қайдномада юритилади. 
Бу қайднома тўртта бўлимдан иборат бўлиб улар қуйи - 
дагилардир:
1-бўлим
“ Тайёр маҳсулотнинг пул ш аклидаги ҳара- 
к ати ” деб номланади ва унда маҳсулотнинг қисобот 
ойи бош ланиш ига қолдиғи, омборга қабул қи ли н ган и
харидорларга жўнатилган ва ҳисобот ойи охирига қол- 
диги ҳисобда қабул қилинган бақо ҳамда ҳақи қий тан­
нархда кўрсатилади.
2-бўлим
“ Ж ўнатилган ва сотилган маҳсулотлар” деб 
ном ланиб, унда жўнатилган маҳсулотларнинг анали­
ти к ҳисоби харидор корхоналар ном ига ёзилган ҳар 
бир тўлов талабномаси бўйича алоҳида юритилади.
3-бўлим
“ Тўланган ва тўланмаган счётлар хақида 
ум ум и й маълумотлар” деб номланиб, унда ж ўнатил- 
ган ва сотилган маҳсулотлар тўғрисида у м ум и й маълу­
мотлар кўрсатилади.