Jyul Vern, «O‘n besh yoshli kapitan». «Yangi asr avlodi»

O‘n sakkizinchi bob
DAHSHATLI SO‘Z
Qo‘rg‘onga yetib olish payti keldi! Missis Ueldon 
charcha ganlikdan holdan toya boshladi. Sayohatni 
davom ettirishga darmoni ham qolmadi. Uning kichkina 
o‘g‘liga qarash ham juda ayanchli edi. Bezgak tutgan 
mahallarda Jekning yuzlari olovday yonar, keyin esa 
28
Setse pashshasi, hozirgi ma’lumotlarga qaraganda, odam-
lar uchun ham xavfli ekan: bu pashsha odamlar uchun xatarli 
bo‘lgan uyqu kasalini qo‘zg‘aydigan triponozom parazitini yuqti-
radi. Chorva uchun ham ofatdir. Sharqiy va Janubiy Afrikaning 
ko‘p joylarida setse pashshasi hozir ham chorva uchun ofat hi-
soblanadi.

---

173
«O‘n besh yoshli kapitan»
oppoq oqarib ketar edi. Onasi juda tashvishga tushib 
qolgan va uni parvarish qilishni hatto Nan kampirga 
ham ishonmas edi. Missis Ueldon hozir o‘g‘lini qo‘lidan 
hech qo‘ymas edi.
Ha, boradigan joyga allaqachon yetib olgan bo‘lishlari 
kerak edi! Agar Gerrisning gapiga ishonilsa, shu bugun, 
ya’ni 18-aprel kuni kechqurungacha kichkina otryad 
San-Feliche qo‘rg‘onining darvozasidan kirib borishi 
kerak edi.
Tropik o‘rmonlarda o‘n ikki kun to‘xtovsiz sargardon 
bo‘lib yurish, o‘n ikki kechani ochiq havoda yotib o‘tka-
zish – hatto missis Ueldon singari g‘ayratli ayolning ham 
toqatini toq qilishi turgan gap edi. Buning ustiga kichkina 
Jekning betobligi, tortilgan azob-uqubatlar, dori-dar-
monning yo‘qligi... Uning o‘rnida har qanaqa boshqa 
ona bo‘lganda ham, qattiq tashvish tortmay iloji yo‘q edi.
Dik Send, Tom va uning sheriklari charchashni ko‘p 
ham bilintirmadilar. Oziq-ovqat tugay deb qol gan bo‘lsa 
ham, ammo otryad shu mahalgacha hech narsaga muh-
toj bo‘lmadi. Shuning uchun erkaklarning salomatligi 
juda yaxshi edi.
Gerrisga kelganda esa, go‘yo bu odam, odam bo lasi 
yura olmaydigan qalin o‘rmonlarda uzoq sayohat qilib 
yurish uchun yaratilganday va sira charchash nimaligini 
bilmaydiganday ko‘rinar edi.
Ammo qo‘rg‘onga yaqinlashgan sari, Dik Gerrisning 
ilgarigiday xursand emas, balki xafaligi oshayotganini 
fahmlab qoldi. Holbuki, aksincha, u xursand bo‘lishi 
kerak edi. Har holda, o‘smir ana shunday deb o‘yladi. 
Dikning kun sayin Gerrisga ishonchi kamayaverdi. Dik 
faqat bir narsaga tushunmas edi: Gerris nima maqsadda 
ularni aldar ekan? O‘smir bu savolga javob topolmay hay-
ron edi. Shuning uchun u, Gerrisning astoydil payidan 
bo‘lishga qaror berdi.
Aftidan, Gerris ham Dik nima uchundir undan 
shubhala nayotganini fahmlab qolgan edi. Ehtimol, Ger-
risning tumtayib olganiga va tashvishlanib yurishiga 

---

174
Jyul Vern
«yosh do‘stining» ana shu gumonsirashi ham bir sabab 
bo‘lgandir.
18-aprel kuni kun chiqishi bilanoq otryad yo‘lga chiq-
di. O‘rmon siyraklasha boshladi. O‘tib va yurib bo‘lmas 
qalin o‘rmon o‘rniga o‘rtalarida keng yalanglik joylar 
bo‘lgan daraxt zorlar uchray bosh ladi. Ehtimol, Gerris 
aytgan haqiqiy pampas, ya’ni cho‘l yaqinlashib qolgandir?
Safarning dastlabki soatlarida Dikni yanada tash-
vishga soladigan hodisalar bo‘ldi. Biroq, boshqa ikki 
hodisa uni hayratda qoldirdi. Bu hodisalar ning unchalik 
ahamiyati bo‘lmasa ham, lekin sayohatchilarning qanday 
sharoitda ekanligini hisobga olganda, eng arzimagan 
hodisani ham nazarga olmasdan iloj yo‘q edi.
Dik Send Dingoning qilig‘iga e’tibor qildi. Yo‘lga 
chiqqan dan beri it tumshug‘ini yerga qilib yugurar, 
o‘tlarni va chakalaklarni hidlar edi. Keyin boshini yerga 
qilib jimib qolar yoki nimagadir boshini osmonga qilib 
uvillar edi. Ammo bugun Dingo ayniqsa qattiq vovillar 
va hatto ba’zan jon halpida irillar edi. Dingo, Negoro o‘z 
kayutasidan «Piligrim» kemasining palubasiga chiqqan 
ma halda qanday vovillagan bo‘lsa, hozir xuddi shun day 
vovillar edi.
Shuning uchun Dik Sendda bir shubha tug‘ildi. Keksa 
Tomning gapidan keyin bu shubha rostga ay lanib ketay 
dedi.
– Dik, juda g‘alati-a! Dingo endi avvalgiday o‘tlarni 
hidlamay qo‘ydi, uni qarang, u hozir burnini shamolga 
tutib turibdi, yunglari hurpaygan, o‘zi juda besaranjom 
bo‘layotir. Hozir u, xuddi...
– Negoroning hidini sezganday bo‘layotir, shunday 
emasmi? – deb Tomning gapini davom qildirdi Dik.
O‘smir keksa negrning qo‘lini ushlab, unga sekin ga-
piring, deb imo qildi.
– Ha, xuddi Negoroning o‘zi. Menimcha, u bizning 
orqamizdan kelayotgan bo‘lsa kerak.
– Men o‘zim ham shunday deb o‘ylayman, Tom. Hozir 
u bizga yaqin joyda turgan bo‘lsa kerak.

---