‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA 0 ‘RTA
MAXSUS TA’LIM
VAZIRLIGI
F. M O‘MINOV, A. NURMATOV
JAHON
JURNALISTIKASI
TARIXI
(Tuzatilgan ikkinchi nashr)
0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta ’lim vazirligi
tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan
TOSHKENT - 2008
www.ziyouz.com kutubxonasi
F .M o ‘m inov, A .N urm atov va boshq. Ja h o n jurnalistikasi tarixi. D ars-
lik. — T .: « F an va texnologiya», 2008, 328 bet.
D a rslik d a ja h o n jurnalistikasi tarixi ilk bor o ‘zbek tilida tizim li
rav ish d a o ‘z aksini topgan. M ualliflar ushbu yo'nalishda g‘arb m am la-
k atlarid a c h iq q an nazariy adabiyotlarni o ‘rganib, Sharqdagi om m aviy
ko m m unikatsiyalarga, Sharq m adaniyatining eng
m uhim va asosiy tarkibiy
q ism la rd a n bo'Igan qadim iy va o ‘rta asrlarda m azkur h ududlarda mavjud
ko m m u n ik atsiy a turlariga k o ‘p ro q e ’tibor berganlar. Y evropa jurnalistikasi
tarixi esa xronologik-m uam m oli ta rz d a bayon qilingan.
D arslik jum alistika fakultetlari va bo ‘lim larida tahsil olayotgan
ta la b a la r, aspirantlarga va u m u m a n , jah o n tarixiga qiziqayotganlarga m o‘l-
ja lla n g a n .
M a s ’u l muharrir:
M .M IR K O M IL O V
Taqrizchilar:
0 ‘zbekiston Respublikasi P rezidenti huzuridagi
D avlat va jam iyat qurilishi akadem iyasi qoshidagi
0 ‘zbekiston yangi tarixi m arkazining ilmiy
ta d q iq o tla r b o ‘limi;
tarix
fanlari doktori, prof. R. FAR M O N O V ;
tarix fanlari doktori, prof. K. N O R M A TO V ;
tarix fan lari doktori
Q . ERN AZAROV
I S B N 9 7 8 -9 9 4 3 -1 0 -1 2 1 -0
©
«Fan va texnologiya» nashriyoti, 2008.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Jon D yui
O X IR G I S O N IY A
(S o 'z boshi)
K anadalik olim Jo G odfruaning «Psixologiya nim a degani?» k ito b id a
«Tadríjiy taqvim * («Э волю тционны й
календарь») deb n o m la n g an
qiziqarli b ir ch izm a keltirilgan. C h izm a n in g o ‘ziga
kitobim izning kirish
bobida qaytam iz. U shbu o ‘rinda esa taqvim ning m uqaddim a q ism iga
m urojaat etaylik. U nda shunday so ‘zlam i o ‘qÍymiz: «Borliq paydo b o ‘li-
shíga oíd nazariyalar ichida bugungi k u n d a eng keiig ta n olingani — b u
butun Borliq taxm inan 1S mlrd yil o ld in
K a tta
portlash oqibatida paydo
bo ‘lganligi haqidagi nazaríyadir. P o rtlash natijasida galaktikalar vujudga
keldi va u la r o ‘sha vaqtdan buyon g ‘o y a t yuqorí tezlikda b ir-b irid a n
uzoqlashishda davom etayapti. Inson ta m a d d u n in i Borliq va Y er s h a n
tarixi bilan solishtirish uchun bir yiUik ta q v im n i asos qilib olish m u m k in ,
o 'sh an d a
K a tta
portlash 1-yanvammg b irin c h í soniyasiga to “g ‘ri keladi»1.
M azkur taqvim ga asosan hisob yuritadigan b o ‘lsak,
b o sm a k itob
ixtirosidan bugungi kunga qadar o ‘tg a n vaqt b o r-y o ‘g ‘i bir soniyadan iborat
b o ‘lib chiqadi. Agar gazetalar bosnia kitob kashfíyotidan o ‘n yillar, rad io
va televidenie esa yuz yillar keyin p aydo b o ‘lganini e ’tiborga olsak,
G odfruaning «Tadríjiy taqvimi*ga m uvofiq, zam onaviy om m aviy k o m m u -
nikatsiyalar k atta tarixda bir soniyaning q an d a y d ir kichik qism larini ta sh k il
etishi m a ’lum b o ‘ladi.
Albatta, biz jah o n jum alistikasi tarixini bunday qisqa m uddatga
tenglashtirish mumkinligitii ta saw u r qШ shimiz qiyin va bunga rozi ltam
bo'lolm aym iz. Chunki o ‘tgan besh yuz ellik yil
mobaynida tu rli m a m -
lakatlarda chiqib turgan ko'pgina gazeta va ju rn aliar ham da erkin m atb u o t
kishilik jam iyati rivojiga katta hissa qo'shganligini ju d a yaxshi bilam iz. Lekin
fakt borligicha qolaveradi - G odfrua chizm asidagi m am iqni shubha ostiga
oüsh m um kin emas. Xullas, Borliq tarixi nuqtayi nazaridan, b u tu n za m o -
naviy om m aviy axborot vositalari bosib o ‘tgan yo ‘1 bir soniyaga teng ekanligi
haqidagi isbotni qabul qilishimizga to ‘g‘ri keladi.
A m m o m uam m o bunda ham em as. T a n olish kerakki,
insoniyatning
kom m unikatsiyaga ehtiyoji, qolaversa, o m m av iy axborot vositalari (O A V )-
1 Godfura J.. Chto takoe psixologiya? 2 jildlik. 1-jild. Fransuz tilidan ruschaga
taijima. М.: «Mir». 1992. 40>bct.
www.ziyouz.com kutubxonasi
ning sam aradorligi m asalasi faqat shu soniya doirasi bilan cheklanm aydi
O A V xabar arim to v u sh h , tasviriy va m antiqiy tushunish shaklida qabui
3
t
Î
h
f
-Î
k
Ï 1! Ш501^
tab iat tom onida» m ü ü o n yillar davom ida
shakilantirilib kelgan. D e m a k , zam onaviy OAVning
kishilik jam iyatidagi
o m i roh va ijtim oiy ta sirchanligiga to ‘g ‘ri baho berish u chun eng aw a lo
o d a m la r tom onidan to v u sh li signallar va tasviriy vositalar qabul qilinishí
u zoq ta n x davom ida q ay y o ‘sin d a vujudga kelganini bilishim iz kerak. Eng
m iihim i, insonlarda fikrlash qobiliyati ham n ihoyatda sekinlik bilan
sh akllana borganligini hisobga olish zanir.
D astlab h ar q an d a y o d am sim o n m avjudotlarda axborotga, keyinchalik
b T
r L
,rot£^ e h tLy 0 j, ^ Z m ing yU!ar oidin Paydo bo'lganiga hech
,
.
. ha qilm aydi, c h u n k i faqat shunday axborotdan foydalanibgina u
o z jo n im asrab, y ashashni dav o m ettirishi m um kin edi.
Talab bor iovda
u n í qondrnshga h ara k a tla r boMishi ham tabiiy. D em ak, aynan o'sha
aqtlard a, ehtiyoj natijasid a, dastlabki, ibtidoiy om m aviy kom m unikatsiya-
lar, ya ni p ro to k o m m u n ik atsiy alar paydo b o lg a n .
Qisqasi ja h o n ju m a listik a si tarixi haqida gap ketar ekan, fíkrim izcha
o tm ishm ng faqat shu o x n ^ i som yasini nazarda tu tib fikr yuritish u qadar
ÍS k k 11 emaS’
