Jurnaldan ko‘chirib bosilgan maqolalar «Til va ada biyot ta’limi»dan olindi, deb izohlanishi shart

“umidiga soya 
solmoq” → “umidi xira tortmoq” → “umid somonini 
sovurmoq” → “umid uchqunlari ustiga kul tortmoq” → 
“umidi yuziga tuproq tortmoq”.
O‘zbek adabiy tilida frazemalardan ijodiy foydala nishning 
yana
bir usuli ibora strukturasi asosida yangi ibora yaratish-
dir. Umumtildagi “tomdan tarasha tushganday” iborasi qo‘qis-
dan, kutilmagan holda va qo‘pol tarzda (O‘TFL, 446-bet) sodir 
bo‘lgan voqea-hodisaga nisbatan aytilib, shu ibora strukturasi 
asosida yozuvchi okkazional iborani yaratadi: 
Bu gap 
pe-
shonaga tekkan tarashaday 
bo‘ldi, xotin ortiqcha gapirib 
yuborganini sezib, pastki labini tishladi
(“Oqibatul-amr”, 227-
bet). Qiyoslang, 
“tomdan tarasha tushganday” 
– 
“peshonaga 
tekkan tarashaday”
. 
Odatda “ilonning bolasi ilon, chayonning bolasi chayon” 
iborasi qo‘llaniladi. Quyida bu iboraning o‘zgartirib qo‘llanil-
ganini ko‘rish mumkin: 
Ilonning bolasi - ilon,
 dushmanning 
bolasi dushman
 
(“Erkin”, 327-bet). Yozuvchi iboraning ik-
kinchi qismida 
“dushmanning bolasi dushman”
okkazional 
iborasini yaratadi.
Adabiy tilda “esi og‘di”, “esidan chiqdi”, “esi past”, 
“es-hushidan ayrildi” kabi iboralar keng qo‘llaniladi, bi roq 
Tohir Malik “esi teskari bo‘lmoq” okkazional ibora sini qo‘llaydi: 
Uylarku, bosib qolmagan, birov o‘lmagan, lekin kunda uch-
to‘rt martadan yer titrab tursa, 
esing teskari bo‘lib ketarkan 
(“Ivanich”, 366-bet). 
O‘quvchilarning 
eslarini teskari qilib 
yuborgan
, deyishadi
(“Oxirat”, 275-bet). Bizningcha, “
esi 
teskari bo‘lmoq”
iborasi adabiy tildagi 
“es(i)ni chiqarib yubor-
moq” 
iborasiga sinonim hisoblanadi (O‘TFL, 512-bet). Chunki 
“es(i)ni chiqarib yubormoq”
iborasi anglatadigan nihoyatda 
qattiq qo‘rqmoq, jon-pon(i) chiqib ketdi, jon(i) halqum(i)ga kel-
di ma’nolari yuqorida keltirilgan gaplar anglatmoqchi bo‘lgan 
ma’nolarga mos keladi.
Nutqimizning ko‘rki hisoblangan frazemalar badiiy asar-
lardagi obraz va manzaralarni o‘quvchi ongida yorqin tas-
virlash uchun xizmat qiladi. Tohir Malik asarlarida ham vo-
qea-hodisalarni ta’sirchan va yodda qola digan qilib tasvir-
lashda frazemalardan keng foydalanilgan. Yozuvchi nafaqat 
umumtilda mavjud iboralardan unumli foydalanadi, balki ular-
ni ma’lum o‘zgartirishlar asosida yangilab, ma’no qirralarini 
ochadi, yangi-yangi frazemalar yaratib, o‘zbek adabiy tilini 
boyitishga hissa qo‘shadi.