Jurnal 1918-yil dekabr oyidan chiqa boshlagan

TA’LIM VA TARBIYA NAZARIYASI
Annotatsiya
Mazkur maqolada malaka oshirish ta’limini tashkil etishda zamonaviy yondashuvlarni 
(ehtiyojlarga asoslanish, uzluksiz ta’lim, o‘qitishning kredit-modul tizimi) qo‘llagan holda xalq 
ta’limi tizimi rahbar xodimlarini uzluksiz rivojlantirishning tashkiliy modeli tavsiflanadi.
Kalit so‘zlar
. Malaka oshirish, davriylik, mustaqil ta’lim, masofaviy ta’lim, uzluksiz ta’lim, 
kredit-modul, kompetensiya.
В статье описана организационная модель непрерывного развития менеджеров 
системы народного образования с использованием современных подходов к организа
-
ции их повышения квалификации (учет потребностей, непрерывное образование, кре
-
дитно-модульная система обучения).
Ключевые слова.
Повышение квалификации, периодичность, самостоятелное об
-
учение, дистанционное обучение, непрерывное образование, кредитный модуль, компе
-
тенция.
The article describes the organizational model of continuous development of managers 
of the public education system using modern approaches to organizing their advanced training 
(taking into account needs, continuing education, credit-modular training system).
Key words. 
Advanced training, frequency, independent learning, distance learning, con
-
tinuing education, credit module, competence.
Ayubxon RADJIYEV,
A.Avloniy nomidagi Xalq ta‘limi tizimi rahbar va mutaxassis xodimlarini 
qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti rektori
XALQ TA’LIMI MUASSASALARI RAHBAR 
XODIMLARINING UZLUKSIZ KASBIY 
RIVOJLANISHINI BOSHQARISH SAMARADORLIGINI 
OSHIRISH MASALALARI
B
ugungi kunda xalq ta’limi muassasalari rahbar xodimlari, shu jumladan, 
umumta’lim maktablari direktorlari malaka oshirishga 3 yilda bir marta jalb 
qilinadi va 144 soatlik dasturni ajratilgan (odatda – 4 hafta, ya’ni -1 oy) mud
-
dat ichida majburiy tarzda o‘zlashtiradi. 
Axborotlar hajmi kundan-kunga oshib borayotgan davrda maktab direktorining 1 
oy malaka oshirib, so‘ng qariyb 3 yil (2 yilu 11 oy) davomida o‘quvlarga jalb qilinmasligi 
uning bilim va ko‘nikmalari saviyasining zamon talablariga javob berolmay qolishiga 
olib kelmoqda.
Yuqorida qayd etilgan muammoni bartaraf etish uchun xalq ta’limi xodimlarining 
malaka oshirish tizimini davriylikdan uzluksizlik tamoyiliga, malaka oshirish mazmuni 
masalasida majburiylikdan ehtiyojlarga asoslangan ixtiyoriylik tamoyiliga o‘tkazish dol
-
zarb masalaga aylanmoqda.

---

7
“3 yillik davriylik asosida 4 hafta muddat davomida 144 soat hajmda o‘tkaziladi
-
gan malaka oshirish kurslarini har yili tashkil qilinadigan qisqa muddatli (36-48 soatlik) 
kurslar shaklida o‘tkazilishiga munosabatingiz?”, deb berilgan savolga tadqiqotda qat
-
nashgan maktab direktorlarining 80 foizi har yili qisqa muddatli kurslar tarzida malaka 
oshirishni ma’qullab javob berdilar.
Yuqoridagilardan kelib chiqib, maktab direktorlarining uzluksiz ta’limini tashkil 
qilish va uning samaradorligini ta’minlash uchun ta’limning kredit-modul tizimini joriy 
etish taklif qilinadi. Bunda, hozirgi vaqtda belgilangan malaka oshirish kursi davomiyli
-
gini (kamida 144 soatni) buzmagan holda mazkur soatlar hajmini 3 yilda 1 marta o‘tka
-
ziladigan kursda emas, balki har yili tashkil qilinadigan an’anaviy, muammoli, maqsadli 
kurslar hamda malaka oshirishning boshqa muqobil shakllariga asoslangan o‘quvlarda 
mutanosib ravishda yig‘ib boriladigan soatlar tarzida qoplash imkoniyati ko‘zda tutiladi.
Malaka oshirishni kredit-modul tizimi asosida tashkil etish bo‘yicha yuqorida kel
-
tirilgan mexanizm(algoritm)ni muayyan muddatda (masalan 3 yil yoki har yili) kasbiy 
rivojlanishni tashkil etish uchun qo‘llash mumkin. Dunyoning aksariyat mamlakatlarida 
mazkur muddat 1 (bir) yil etib belgilangan. Shuning uchun ham, maktab direktorlari
-
ning uch yilda bir marotaba malaka oshirish davriyligiga asoslangan tizimining natijalari 
jamlab boriladigan an’anaviy, muammoli, maqsadli kurslar hamda muqobil shakllariga 
asoslangan boshqaruv kompetentligini uzluksiz rivojlantirish tizimiga transformatsiya 
qilish modeli taklif qilindi.
Model quyidagi tamoyillar asosida quriladi va faoliyat ko‘rsatadi:
− rahbar xodimlarning (xususan – maktab direktorlarining) malakasini oshirish har 
yili tashkil etiladi;
− rahbar xodimlarning malakasini oshirishda barcha manfaatdor tomonlarning eh
-
tiyojlari hisobga olinadi;
− rahbar xodimlar malakasini oshirish ta’limining mazmuni kompetensiyaviy yon
-
dashuv asosida shakllantirilgan davlat talablari, malaka talablari, o‘quv reja va dastur
-
lariga binoan tashkil qilinadi;
− rahbar xodimlar malakasini oshirishda belgilangan yillik kreditlar miqdorini jam
-
lash zarurati shaklidagi majburiylik joriy etiladi.
Modelning ishlash mexanizmi:
Malaka oshirish tizimi barcha ishtirokchilarining (davlat, ish beruvchilar, malaka 
oshiruvchi xodimlarning) buyurtma va ehtiyojlari o‘rganiladi. 
Bunda: 
– mamlakat rahbariyatining xalq ta’limi tizimini rivojlantirish bo‘yicha qaror-hujjat
-
lari o‘rganiladi;
– mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining umumiy o‘rta ta’lim oldiga qo‘yayot
-
gan vazifalari o‘rganiladi;
– xalq ta’limi vazirligining sohani rivojlantirish, ta’lim sifatini oshirish borasida qa
-
bul qilgan hujjatlari tahlil qilinadi;
– ish beruvchilar (xalq ta’limi hududiy boshqaruv idoralari) tomonidan bildirilgan 
taklif va tavsiyalari tahlil qilinadi;
– ta’lim sifatini nazorat qiluvchi, shuningdek, boshqa nazorat organlarining tekshi
-
rish va o‘rganish natijalari yuzasidan tavsiya va xulosalari o‘rganiladi;
– malaka oshirishga jalb qilinadigan xodimlarining ehtiyojlari o‘rganiladi;
– tasodifiy tanlov asosida ayrim ta’lim muassasalari (maktablar) pedagogik
jamo asining rahbar malakasini oshirish bo‘yicha kutish va ehtiyojlari o‘rganiladi;

---

8