Jurnal 1918-yil dekabr oyidan chiqa boshlagan

QODIROVA,
Dildora MARIPOVA,
Andijon viloyati Baliqchi tumanidagi
8-umumiy o‘rta ta’lim maktabi o‘qituvchilari
ONA TiLi vA AdABiYOT dArSLAridA
didAkTik O‘YiNLArdAN FOYdALANiSHNiNG 
O‘ZiGA xOS xUSUSiYATLAri
B
ugungi kunda ta’limda innovatsion texnologiyalar va interfaol usullardan foy
-
dalanish keng ommalashib bormoqda. Ta’lim subyektlari o‘qituvchi, o‘quvchi 
va o‘quvchilar guruhining hamkorligi, qizg‘in bahs-munozaralari, o‘zaro fikr 
almashishi asosida tashkil etiladi. O‘quvchilarda erkin fikrlash, shaxsiy qarashlarini qat’iy 
tarzda bayon etish, muammoli vaziyatlarda yechimlarni birga izlash, o‘quv materiallarini 
o‘zlashtirishda o‘quvchilar yakdilligiga erishish, “o‘qituvchi-o‘quvchi-o‘quvchilar guruhi”
-
ning o‘zaro hurmat, tushuntirish va qo‘llab quvvatlashlari, samimiy munosabatda bo‘lishi 
bilan tasniflanadi. 
Mumtoz adabiyot namunalarini o‘qitishda interfaol ta’limning bahs-munozara, mu
-
ammoli vaziyat, trening, rolli o‘yin, debat, intervyu, videotahlil, taqdimot kabi metodlari
-
dan foydalanish ta’lim samaradorligiga erishishning muhim omilidir.
“Bumerang”, “Charxpalak”, “klaster”, “Aqliy hujum”, “Muloqot texnologiyasi”, “Blits-
so‘rov”, “Muammo texnologiyasi”, “debat” va h.k. o‘qitishning noan’anaviy usullari sirasi
-
ga kiradi. Bundan tashqari 6x6 uslubi, “qarorlar shajarasi”, “Zig-zag strategiyasi”, “Ajurli 
arra”, “integratsiyalashgan dars usuli”, “Hamkorlik usuli”, “Boshqotirma usuli”, “Muzyo
-

---

53
rar” kabi usullardan ham foydalanish o‘quvchilarni mustaqil fikrlashga, zukkolikka, o‘z
-
galar fikrini hurmat qilishga yo‘naltiriladi.
Ta’lim sohasining alohida yo‘nalishi sifatida trening yo‘nalishi ham taraqqiy etdi. 
Ta’lim metodi sifatida rivojlanayotgan pedagogik trening va uni qo‘llash uslubi maz
-
mun jihatdan ta’lim va tarbiya sohasida treninglarning qanday tartibda tashkil etilishi va 
o‘tkazili shi borasidagi masalalarni yoritishga bag‘ishlanadi. Treningning asosiy maqsadi: 
shaxsni tabiiy erkinlikni his etishga o‘rgatish, o‘z guruhida va undan tashqarida o‘zaro 
munosabat o‘rnata olish kompetensiyalarini shakllantirishdan iborat. 
demak, trening shaxsda mavjud bo‘lgan bilim, ko‘nikma, malakalarni o‘yin va 
mash q lar orqali o‘tkaziladigan mashg‘ulotlar yig‘indisidir. Treninglarning asosiy qonun
-
laridan biri bu – guruhlar bilan ishlash. Bunday darslar quyidagi tarzda tashkil etiladi. 
Guruh a’zolari doira shaklida o‘tiradilar. doira shaklida o‘tirishning afzalligi shundaki, 
barcha ishtirokchilar bir-birlarini ko‘rib turishadi. Bu esa, ishtirokchilarda ishonch, qi
-
ziqish, diqqat kabi xususiyatlarni vujudga keltiradi. Shuningdek, boshlovchi va ishtirok
-
chilar orasida erkin muloqot qilish imkoniyatini yaratadi. Ayniqsa, bolalar guruhlar bilan 
ishlaganda ular qarshisida o‘qituvchining bo‘lmasligi o‘smirlarda haqiqiy tenglikni his qi
-
lishga yordam beradi. Bu orqali guruh a’zolarining haqiqiy ijtimoiy tengligini ta‘minlovchi 
psixologik muhit yaratiladi. 
Pedagogik treninglarda: “Tanishuv o‘yinlari”, “Ahillashuv o‘yinlari” va ishchanlik mu
-
hitlarini yaratuvchi o‘yinlardan foydalaniladi.
dars samaradorligini oshirishda turli didaktik o‘yinlardan foydalanish muhim ta’limiy 
ahamiyat kasb etadi. Tanishuv o‘yinlariga esa, “qor yig‘imi”, “Olma”, “ismlar-fazilatlar”, 
“Juftlik asosida tanishuv” kabilar kiradi. Shunday o‘yinlar sirasiga quyidagilarni kiritish 
mumkin.
Ahillashtiruvchi o‘yinlar: “Botqoqlik”, “Avtobus”, “Toping-chi bu kim?”, “Orqama-orqa”, 
“G‘aram”, “Tepalik”, “So‘qmoq”, “qayerdan qayerga?”, “qayta tuzilish”, “ishonch parvo
-
zi”, “Yomg‘ir”, “ko‘rinmas sovg‘a”, “Yashirin lider”, “Sakrash”, “Chigilni yechish”.
ishchanlik muhitini yaratuvchi o‘yinlar: “Joy almashish”, “O‘tirib turish”, “Meva
-
li daraxt”, “Hayvonot olami”, “klaster”, “Blits-so‘rov”, “Suhbat”, “6x6x6”, “Tushunchalar 
tahlili”, “SCOre interfaol usuli”, “kBi texnikasi”, “Assessment texnikasi” kabi bir qator 
metodlarni keltirishimiz mumkin.
keltirilgan ilg‘or tajribalar barcha fanlar qatori ona tili va adabiyot darslarida qo‘llani
-
lib, yuqori natijalarga erishildi. quyida yuqori natijalarga erishgan bir nechta metodlarga 
to‘xtalib o‘tamiz.