Jovliyev sherxan farhodovich

Amaliy ahamiyati: BMSM jamoa ijrochiligi faoliyatining mazmun mohiyatini bosqichma bosqich rivojlantirishga imkon beradi.
Tadqiqot natijalarini joriy qilinishi: Dissertatsiya ishining asosiy g’oyasi asosida respublika BMSM orkestr sinflariga joriy qilinishi kelgusida metodik qo’llanmalar yaratishga xizmat qiladi.
Qo’llanilish sohasi. Respublikadagi barcha BMSM orkestr sinflarida (ixtiyoriy)

MUNDARIJA
KIRISH …………………………………………………………….3 I.BOB.MARKAZIY OSIYO MUSIQA SAN’ATI TARIXIDAN…...
1.1 O’zbekistonda musiqa madaniyati va taraqqiyoti xususida …....................
1.2 O’zbek xalq cholg’ularining paydo bo’lishi istemoldagi o’rni………………
1.3 Xalq cholg’ulari orkestiri ijrosi uchun takomillashtirilgan asboblar xususida……………..…………………………………………………………
I bob bo’yicha xolosa………………………………………………………….
II BOB. XALQ CHOLG’ULARINI TASHKIL ETISH MASALALRI METODIKASI………………………………………
2.1 Bolalar musiqa va san’at maktabida orkestr ijrochiligini tashkil etish metodikasi……………………………………………………………………..
2.2BMSMda repertuar tanlash va ko’rik-festevallarga tayyorgarlik ko’rish tamoyillari……………………………………………………………………...
2.3O’zbekistonning chekka xududlarida ko’p ovozli orkestr va ansambllar
samaradorligini oshirish uslublari……………………………………………..
II Bob bo’yicha xulosa…………...…………………………………………….
III BOB.TAJRIBA SINOVI ISHLARI VA OLINGAN NATIJALAR TAHLILI……………………………………………...
3.1 Tadqiqot samaradorligini aniqlash yuzasidan amaliy natijalar …………...
3.2 Tajriba sinov natijalari va uni amalga oshirish bo’yicha tavsiyalar …….....
III bob bo’yicha xulosa ………………………………………….......
UMUMIY XULOSALAR…………………………………………..
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXAT……………...
ILOVALAR.………………………………………………………...

Kirish
Inson qalbi va tafakkurining yuksaltirish orqali komillikga intiladi. Ushbu jabxada san’at, aynan musiqa beqiyos manaviy kuch sifatida nomoyon bo’ladi. Muxtaram birinchi Prezidentimiz Islom Karimov ma’naviyatni shunday tariflaydi: “Manavyat – insonni ruxan poklaydi, qalban ulg’ayishiga chorlaydigan, odamning ichki dunyosini, irodasini baquvat, iymon etiqodini butun qiladigan vijdonini butun qiladigan beqiyos kuch, uning barcha qarashlarining mezonidir” deya tariflaganlar. Shaxsning har tomonlama shakillanishida musiqa muxim ahamiyat kasb etadi. Shu boisdan musiqa xalqning, millatning qalbi deya bejizga aytishmagan. XX asrning 30-yillarida o'zbek xalq cholg'ularini takomillashtirish ishlari boshlandi. Natijada xalq cholg'ularida nota yozuviga asoslangan ijrochilik san'ati vujudga keldi. Bu esa o'zbek xalq cholg'u ijrochiligi san'ati tarixida yangi sahifa bo'ldi desak mubolag'a bo'lmaydi. Takomillashtirish ishlari natijasida o'zbek xalq cholg'ulari xromatik tovushqatorga ega bo'ldi, diapazoni kengaydi, tovush sifati yaxshilandi, ularda murakkab asarlarni ijro etish imkoniyati paydo bo'ldi, shu bilan bir qatorda, ko'p ovozli o'zbek xalq cholg'ulari orkestrini tuzish imkoniyati yaratildi. Bundan tashqari, cholg'u (changlar, ruboblar, dutorlar, g'ijjaklar) oilalari tuzildi. Shunday cholg'u oilalari turkumiga kiruvchi rubob-prima cholg'usi o'zining diapazon kengligi, jarangdor tovushi hamda ijro etish imkoniyatlarining rang-barangligi bilan ajralib turadi.
Milliy cholg’u ijrochiligida musiqa ta’lim masalasi cholg’u madanyatining muxum va ajralmas qismi hisoblanadi. O’zbek xalq cholg’ulari orkestirini tashkil etish va yoshlarda ijro mahoratini shakillantirish hozirgi zamon musiqa san’ati rivojlanishida asosiy omil bo’lib xizmat qiladi. O’zbek xalq cholg’ulari orkestri O’zbekistonda musiqa madanyati jamoa ijrochiligining yangi shakli bo’lib, kelajak avlodning manaviy xamda mafkuraviy kamolotini yuksaklikga yetaklaydi. Xalq cholg’ulari orkestrini ijrosini shakillantirish, konsert dasturlarni tashkil etish va repertuar xilma-xilligini taminlash, o’quvchilarni ko’p ovozlilik sir – asrorlaridan boxabar qilib, musiqiy saloxiyatini o’stirish orkestr sinfi metodikasining asosiy maqsadidir. Ushbu sohani takomillashtirish natijasida bo’lajak musiqachilarning musiqiy tafakkuri-ni kengaytirish, musiqiy idrokini oshirish jamoaviy ijro sirlarini uzlashtirish va xolatlar mo’tadilligini nazorat qilish, o’zbek, jaxon kompazitorlari asarlari bilan tanishib musiqiy savodxonligini o’stirib badiy estetik didini shakillantirish xalq cholg’ulari orkestrining vazifasi sanaladi Musiqa cholg’u asboblarida ijro imkoniyatlari paydo bo’lishi bilan bir qatorda ijro etish san’ati xam asta sekin shakillana boshladi.Shu asnoda orkestr ansambl kabi tushunchalar xam kirib kela boshladi .Musiqiy jamoalarning vujudga kelishi orqali kup ovozli asarlarni yaratilishiga turtki bo’ldi.Orkestr ijrochiligi san’ati musiqa san’ati ichiga yo’g’rilib ketti va xalq cholg’ulari orkestri ijrochiligi xar- bir millatning uziga- xos musiqiy mmadaniy merosini uzida aks ettiruvchi jamoalardan biri hisoblanadi.Shu bois dunyo miqyosida tan olingan simfonik orkestri, damli cholg’ular orkestiri, torli cholg’ular orkestri, esrtada simfonik cholg’ulari orkestri, va shular orasida o’zbek ya’ni xalq cholg’ular orkestri kabi musiqiy jamoalar barchamizga malumdir.Shu asnoda bizning yurtimizda xam ko’p ovozli xalq cholg’ulari orkestri jamoalarining targ’ibot qilinishida buyon kuplab ijobiy qarashlar kuzatilmoqda.Orkestr uchun xar qanday iqlimga moslashgan amalyotda uz isbotini topgan sifatli milliy cholg’ular ni yasash va amalda qo’llash uchun maxsus labaratoriya ustaxonalari tashkil etildi.Ko’p ovozli musiqa asarlarini ijro etishda orkestrning umumiy imkoniyatlari diapazonini kengaytirish ,tovushlarning yangrashida rang baranglik shafaqlanishi uchun cholg’ular oilasining kengayishi natijasida , ularning turli xil ko’rinishlari yaratildi.Ijodiy izlanishlardan so’ng milliy cholg’ularimizda o’zbek xalqi kuy va qo’shiqlari shu bilan birga jaxon musiqasi asarlarini xam bemalol ijodiy yondashishga erishldi . Aytib o’tish kerakki ko’p ovozli xalq cholg’ulari orkestri gurkirab yashnashi natijasida , musiqa ta’limida xalq cholg’lari yo’nalishida maxsus fakultetlar ochilishiga xam sababchi bulib ulgurdi. Ayni damda respublikamizning barcha musiqa ta’lim muassasalarida xalq cholg’ulari orkestri sinfi mavjud bo’lib ,o’quvchi va talabalar kasbiy tayyorgarligining muxim bo’laklaridan biri hisoblanadi.Ushbu malumotlar bilan o’sib kelayotgan yosh sozandalarni uquv jarayonlarid tanishtirib borish va ularda bu fan bo’yicha ijrochilik ko’nikma malakalarini shakillantirish muhim axamyat kasp etadi. Yuqoridagilardan kelib chiqgan xolda maskur magistrlik ishini mavzusini “Musiqa ta’lim tizimida o’zbek xalq cholg’ulari orkestrini tuzish metodikasi”(BMSM misolida) masalalarini o’rganishga bag’ishladim.