Jobas I tarbiya insan shaxsin qaliplestiriwshi protsess

OZ-OZINE ESAP BERIW.
Balanin oz isi ushin juwapkershiligin arttiradi, oz hareketleri ham qiliqlari ushin ozinin juwap beriwin uyretedi. Oz-ozin tarbiyalaw boyinsha jumis tajiriybelerin almasiwga jardem beredi.
OZIN_OZI ANALIZ ETIW.
Bul oz jeke basinin uliwma ozindegi ayirim qasiyetler ustinen oylawi bolip esaplanadi. Ozin-ozi analiz etiw balani oz hareketleri ham adetleri ustinen oylaw, sebepli-izertlew baylanislarin ornatiwga uyretedi.
QAYTA TARBIYaLAW
Bul basqalardi korip, olardagi unamli tareplerin ozine sindiriw, ozindegi bolgan unamsiz minez-quliqti duzetiw har tarepleme jaqsi boliwga hareket etiw bolip esaplanadi.
OZIN-OZI BAHALAW
Oz mumkinshiliklerin esaplawga ham bahalawga, ozine qaptaldan qaraw, ozinin ayrim qasiyetlerine baha beriw, oz minez-qulqin duris bahalay biliwge, oz- ozine baha beriwde arttirip jibermeu yamasa tomenletip taslaw, ozin qayta bahalawga uyretiwde ahmiyetli esaaplanadi. Oqiwshinin qabiletin oz kushi menen juzege shigaruga jardemlesiw zarur. Ozin-ozi bahalaw qiyin, biraq oqiwshinin bugan jeterli tayarlaw mumkin. Ozin-ozi bahalawda oqiwshi ozinin imkaniyatlarin esap-kitap etiw, bahalaw, ozine shette turip baha beriw, oqiwshi oz minez-qulqin duris bahalay biliwi ahmiyetli boladi. Kishi jastagi oqiwshilardin ozin-ozi tarbiyalawga ulken adamlardin, ata-analardin, mugallimlerdin ulgisi, balanin mekteptegi ham uydegi jumis kunin aniq jobalastiriwga xizmet etedi. Joqari klass oqiwshilari arasinda ozin-ozi bahalaw ulken ahmiyetke iye. Sebebi bul waqit en bir juwapkershiliqli dauir bolip tabiladi. Oqiwshida ozin-ozi tarbiyalawi keleshegin korsetiwge tasir etedi.
Tarbiyada oqiwshilardin jasi ham olardin ozine say ozgesheliqlerin esapqa alip pedagog har bir oqiwshi menen jeke islesiwin, olardin qabileti ham qizigiwshiligina suyenip is tuuri tiyis. Albette bunday pedagog ozi isine puxta boliwi, har bir oqiwshi menen juwapkershiliqli is tutiwi, oqiwshilar menen islesiwinde tarbiyaliq jumislardi belsendiliq penen alip bariwi tiyis.
Tarbiya protsessinde adamnin turli qabiletleri rawajlanadi, ideyaliq, adep-ikramliliq, estetikaliq sezimleri qaliplesedi, tabiyatqa jamiyetke ilimiy koz-qaraslari sistemali qaliplesedi.
Bala ulkenlerdin tajiriybelerin aktiv ozlestiredi, bunda onin sanali hareketi tirisqaqligi ulken ahmiyetke iye bolip tabiladi, eger tarbiya-laniwshilar belgili darejede aktiv hareket korsetpese, tajiriybe ham bilimdi ozlestire almaydi. Balanin jasi ulkeygen sayin bul iskerliq kobirek erkin qasiyetlerge iye bolip baradi, tarbiyalaniwshilar ozlerinde koz qarasti qaliplestiriwge oz-ozin tekserip bariwga, jamiyette ham turmista ushiraytugin hadiyselerdi tusiniwge ham qabil etilgen narselerge sinshil qatnasta boliwga konligip baradi.
Hamme dauirlerdin aldingi adamlari tarbiyaga joqari baha berip kelgen. Xaliq danishpanlarinan Abu Nasr Farabiy, Abu Rayxan Beru-niy, Abu Ali Ibn Sino, Mirza Ulugbek, Alisher Navoyi, Zavkiy, Furkat, Hamza, Abdulla Avloniy h.t.b. insan kamolatin ilim pan ham tarbiyada dep biledi.

Tarbiya printsipleri

Tarbiya printsiplerinde oqitiwshi tarbiyalaniwshilarga jol joba korsetiwshi tiyis. Tarbiya printsipleri erkin harakterge iye bolip tarbiyanin ozine say qasiyetlerin ham nizamliliqlarin saulelendiredi.
Tarbiyaliq protsesste bul printsiplerge rawa etiw onin natiyjeliligin asiradi, jaqsi natiyjelerge alip keledi. Tarbiyanin mazmuni, sholkemles-tiriwi, metodlari ham olarga qoyilatugin talaplar sol qagiyda oz korinisin tabadi.
Tarbiyaliq protsessti jaqsilaw, oni dauir talabina juwap beretugin xalga keltiriw ushin barliq printsiplerdi, usillardi ham ideyalardi qayta korip shigiwimiz, balaga itibardi qaratiwimiz jillar dauaminda toplagan taji-riybesinen onimli paydalaniwimiz zarur.
Tarbiya printsiplerine tarbiyanin belgili bir maqsetke qaratilganligi, tarbiyanin insaniyliq ham demokratiyaliq printsipi, tarbiyani turmis penen, miynet penen baylanisliligi printsipi, tarbiyada ilimiy madeniy ham uliwma insaniyliq qadiriyatlardin ustemliligi printsipi tarbiyada oqiwshilardin jas ham jeke qasietlerin esapqa aliw printsipi, izbe-izlilik, sistemalili, tarbiyaliq tasirlerdin birligi ham uzliksizligi printsipi h.t.b.