Jámiyettiń barlıq ekonomikalıq hám sociallıq xızmetlerin úyreniw hám alıp barıwda fundamental mashqalalarǵa dus kelemiz

9.3. Byudjet-saliq siyasattıń kemshilikleri hám mashqalaları

Qaǵazdaǵı fiskal siyasat penen ámeldegi fiskal siyasat arasında úlken ayırmashılıq bar. Sonlıqtanda fiskal siyasattı ámelge asırıwda tosqınlıq yetetuǵın ayırım mashqalalarǵa toqtap ótpekshimiz.
Fiskal siyasattı ámelge asırıw ayırım waqıt mashqalaların sheship alıwdı talap yetedi:
Anıqlawdıń waqtınshalıq dáwiri (lagı). Bul negizinen inflyaciyanıń yamasa jámi islep shıǵarıwdıń tómenlep ketiwiniń baslanǵanınan baslap hám usı mashqalalardıń payda bolǵanlıǵı haqqında túsinikler payda bolǵan waqıt aralıǵına tuwrı keledi. Bul waqıtta ekonomikanıń keleshektegi rawajlanıwı haqqındaǵı anıq bir pikir aytıw qıyın. Ekonomikalıq boljaw ekonomikanıń rawajlanıwı haqqında belgili bir jol-joba kórsetse, ekonomika tórt yamasa altı aylıq kemeyiwdi yamasa inflyaciyanı basıp ótken boladı.
Administrativlik irkiliwler. Ádette húkimet tárepinen fiskal ilajlardıń islep shıǵıw kerekligi anıqlanǵan waqıttan baslap, usı ilajlardı haqıyqıy islep shıǵarıw waqıtına deyin bir qansha waqıt ótedi. Bul waqıtta bolsa, ekonomikalıq jaǵday ózgeredi hám qabıl yetilgen is ilajlar ulıwma kerekli bolmay qaladı.
Funkcionallı keshigiwler. Bunda húkimettiń qabıl yetilgen fiskal ilajlarınıń iske yendirilip islep shıǵarıwǵa, bántlikke yamasa bahalar dárejesine tásir kórsetemen degenge shekem bir qansha waqıttıń ótip ketiwi túsiniledi.
Mámleket fiskal siyasatı siyasiy arenada payda boladı hám bul ekonomikanı turaqlastırıw ushın paydalanıwda bir qatar qıyınshılıqlarǵa alıp keledi:
Basqa maqsetler. Qárejetler hám salıq sisteması ekonomikalıq turaqlılıqqa yerisiwde tek bir ǵana mámleket siyasatı bolıp sanalmaydı. Mámleket ulıwma tutınıw hám dáramatlardı qayta bólistiriw hám basqa proceslerdi tovar hám xızmetler menen támiyinlew mashqalaların sheshiw sıyaqlı wazıypalardı da atqarıwı kerek.
Xoshametlewshi is ijalarına qızıǵıwshılıq. Byudjet deficiti siyasiy tárepten belgili bir muǵdarda qollap-quwatlansa, byudjettiń artıqshalıǵı bolsa, úlken mashqaladan sanaladı. Siyasiy tárepten salıqlardıń kemeyiwi hám qárejetlerdiń artıp ketiwi keń tarqalǵan ilajlardan sanaladı. Salıqlardı arttırıw xalıqtıń narazılıǵına alıp keledi, qárejetlerdi kemeytiw siyasatı tárepinen bir qansha qáwipli sanaladı.