Jámiyettiń barlıq ekonomikalıq hám sociallıq xızmetlerin úyreniw hám alıp barıwda fundamental mashqalalarǵa dus kelemiz

Mámlekettiń ekonomikaǵa aralasıwınıń maqseti hám wazıypaları. Ekonomikalıq ilimde mámleketlik retlestiriwdi maqsetler piramidasın ayıradı.
Mámleketlik retlestiriwdiń joqarǵı maksetleri bul jámiyettiń sociallıq turaqlastırıwdı hám ekonomikalıq rawajlanıwdı qollap-quwatlaw ushın unamlı shárayatlar tuwdırıw. Basqa maqsetler usı joqarǵı maqsetten kelip shıǵadı.
Birinshi dárejeli maqsetler mámleket tárepinen tártipke salıwshı tórt tiykarǵı maqsetlerden ibarat: 1) JIÓ ósimin támiyinlew; 2) jumıssızlıqtı kemeytiriw; 3) bahalar dárejesin turaqlastırıw; 4) sırtkı ekonomikalıq turaqsızlıqtı támiyinlew. Bul maqsetler sırlı tórmúyeshlik dep ataladı, sebebi olar bir-birine qarsı shıǵadı. Aldıńǵı ótken temamızda inflyaciya hám jumıssızlıqtıń ortasındaǵı baylanıstı kórip shıqtıq, sonday-aq bir qubılısqa qarsı ilajlar islep shıǵılsa, ol yekinshi qubılıstıń kúsheyip ketiwine alıp keliwi múmkin. Mısalı, mámleket mámleketlik qárejetlerdi bántlikti xoshametlew maqsetinde kóbeytirse nátiyjede byudjet deficitine alıp keledi, ol óz náwbetinde inflyaciyanıń kelip shıǵıwına sebep boladı. Inflyaciyaǵa qarsı «puldı qımbatlatıw» usılınan paydalansa, nátiyjede investiciyalardıń qısqarıp qalıwın hám jumıssızlıqtıń artıwın payda yetedi. Sonıń ushın usı tórt baǵdardı teńdey alıp barıw kerek.
Ekinshi dárejeli maqsetler huqıqıy shárayatlardı jaratıw ushın baǵdarlanǵan, sonday-aq básekeni qeńeytiriw hám paydanı arttıw, ortasha ekonomikalıq ósimdi támiyinlew, ilimiy-texnikalıq progresstiń jetiskenliklerin óndiriske yendiriwńgiziw, ekonomikanıń dáwirli rawajlanıuın jeńillestiriw hám t.b.
Házirgi ekonomikada mámlekettiń tiykarǵı funkciyaları ekonomikalıq háreketlerdiń huquqıy bazasın jaratıwdan ibarat. Bul mámlekettiń funkciyası ekonomikanıń ulıwma háreketin támiyinlep turıwshı hám onıń subektleriniń ekonomikalıq xızmetlerin tártipke salıwshı nızam hám huquqıy normalardı islep shıǵıw, qabıllaw hám qadaǵalawlardan ibarat boladı. Ekonomikalıq resurslarǵa múlkshilik huquqlarınıń ornatılıwı mámlekettiń tiykarǵı wazıypası bolıp tabıladı.
Monopoliyaǵa qarsı siyasattı alıp barıw mámlekettiń ekonomikalıq siyasatınıń birinshi dárejeli maqseti bolıp yesaplanadı. Mısalı, Germaniyada monopoliyalarǵa qarsı nızamdı bazar ekonomikasınıń konstituciyası dep ataydı. Monopoliyaǵa qarsı nızamlarǵa muwapıq mámleket monopliyalar menen gúresedi, yerkin básekeniń principlerin qorǵaydı, bul óz náwbetinde bazar ekonomikanıń artıqmashılıqların iske asıradı hám xojalıq ńátiyjelerin arttıradı.
Jámiyetlik baylıqlardı (ónimlerdi) islep shıǵarıw mámlekettiń jáne bir funkciyası bolıp yesaplanadı. Bazar ekonomikası, hár qanday ekonomikaǵa uqsap, bularsız háreket yete almaydı. Kommerciyalıq kárxanalar tek payda alıp keletuǵın ónimlerdi islep shıǵaradı. Sonlıqtan jámiyetlik baylıqlar mámleket yamasa mámleket quwatlap turǵan kommerciyalıq yemes shólkemler tárepinen islep shıǵıladı. Jámiyetlik baylıqlardıń tutınıw dárejesi mámleket byujdetiniń kóleminen kelip shıǵatuǵın mámlekettiń múmkinshiliklerine baylanıslı.