Jámiyettiń barlıq ekonomikalıq hám sociallıq xızmetlerin úyreniw hám alıp barıwda fundamental mashqalalarǵa dus kelemiz

T = B_T x t
Salıqtıń yeki tiykarǵı túri bar: tuwrı hám janapay salıqlar. Tuwrı salıq – bul ekonomikalıq agenti alǵan (dáramat, payda, miyras, múlktiń aqshalay bahalanıwı) belgili bir aqshalay summasına salıq .
Tuwrı salıqlarǵa dáramat salıǵı, payda salıǵı, miyrasqa alınǵan múlk salıqları kiredi. Janapay salıq – bul tovar yamasa xızmettiń bahasınıń bir bólegi. Janapay salıq tovardıń bahasına turaqlı summa retinde yamasa bahanıń belgii procent muǵdarı kórinisinde boladı. Janapay salıqlarǵa qosımsha qún salıǵı, akciz salıǵı, bajıxana tólemleri kiredi.
Salıq stavkasınıń belgileniwine qaray salıq salıwdıń úsh túri bar: proporcional salıq, progressivlik salıq hám regresivlik salıq.
9.1-keste.
Salıq salıwdıń sistemaları

	Proporcional salıq		Progressivlik salıq		Regressivlik salıq
Dáramat, mıń .swm	Salıq stavkası	Salıq summası, mıń. swm	Salıq stavkası	Salıq summası, mıń. swm	Salıq stavkası	Salıq summası, mıń. swm
100	10%	10	10%	10	15%	15
200	10%	20	12%	24	12%	24
300	10%	30	15%	45	10%	30

Makroekonomikada salıqlar yekige bólinedi: akkordlı (avtonom), olar dáramat dárejesine baylanıslı yemes hám T dep belgilenedi. Dáramat salqları, olar dáramatqa baylanıslı hám tY formulası menen yesaplanadı (t- salıq stavkası, Y – jalpı dáramat (milliy dáramat, jalpı ishki ónim)).
Salıqtan túsken summa (salıq funkciyası):