Йўлдошев н.Қ., Болтабаев м. Р., Тошходжаев м. М

9.7. Жамоа ташкилий хулқининг
диагностикаси (ташхиси) 
Меҳнат жамоасининг унумли ишлаши унинг ташкилий хулқи ва 
бошқарувига мувофиқ хатти-ҳаракатларни ташхислашни тақозо этади. 
Шу мақсадда, аввало, жамоанинг ижтимоий-руҳий ташхисотини 
амалга ошириш тавсия қилинади. Бу эса қуйидагиларга имкон туғдиради: 
- 
ташкилотда олиб бориладиган сиёсатнинг самарадорлигини баҳолаш;
- 
ижтимоий-стресс, ходимлар қўнимсизлиги ва жамоада низолар рўй 
бериши имконини қисқартириш манбаларини аниқлаш; 

---

290 
- 
жамоа фаолиятидаги “заиф жой”ларни аниқлаш ва уларнинг иш 
бажариш самарадорлигини ошириш; 
- 
кичик гуруҳ ва норасмий етакчиларни аниқлаш; 
- 
ижтимоий-стресснинг юз бериши сабаблари ва манбаларини белгилаш; 
- 
жамоадаги ижтимоий-руҳий муҳитга баҳо бериш; 
- 
жамоадаги меҳнатдан қониқиш ва асосий қизиқишларни аниқлаш; 
- 
баҳоланаётган ходимларнинг ўзига хос шахсий хусусиятларини топиш 
ва истиқболдаги хулқини олдиндан билиш. 
Ўтказилган ташхисот маълумотлари ёрдамида аниқ муаммоларни 
кўрсатиш ва уларни ҳал этиш бўйича чоралар кўриш мумкинки, улар 
қуйидагиларга йўл очади: 
- 
биргаликда олиб бориладиган ишга одамларнинг шайлигини ошириш; 
- 
гуруҳ мустаҳкамлигини кучайтириш; 
- 
ташкилот ходимларининг ўзаро алоқа-аралашувларини тўғри йўлга 
қўйиш; 
- 
бўлинмалараро алоқа-аралашув ва маълумот алмашиш схемаларини 
ишлаб чиқиш; 
- 
бир хил вазифаларнинг икки ерда айнан такрорланишига ва вазифавий 
кесишувларга йўл қўймаслик; 
- 
талабдаги корпоратив маданиятни шакллантириш. 
Бу борада меҳнат жамоаларининг социометрик тадқиқотлари: 
социоматрица ва социограммалар тузиш ва таҳлил этиш кўзга кўринарли 
ўрин эгаллайди.
Социоматрица шундай жадвалки, унда мазкур жамоа аъзоларининг ўз 
жамоалари таркибига кирган бошқа аъзолари тўғрисидаги муайян масала 
бўйича сўров маълумотлари қайд этилади. 9.3-жадвалда намуна сифатида 
беш кишидан иборат гуруҳнинг социоматрицаси ҳавола қилинган. 

---

291 
Социоматрица жамоа аъзоларининг қуйидаги тадбирларида қўлланади: 
- 
ходимларнинг бир нечта номзодидан жамоа томонидан бирон-бир, 
одатда, раҳбарлик лавозимига танлаш; 
- 
бирон лойиҳани ишлаб чиқиш ёхуд амалга ошириш учун ходимлар 
танлаш; 
- 
тақдирлаш учун муносиб ходимларни кўрсатиш; 
- 
жамоанинг ҳар бир аъзосига тегишли бирон хислат-фазилати ҳақидаги 
жамоанинг бошқа аъзолари фикрини аниқлаш, яъни аслида, баҳо бериш; 
- 
гуруҳ (жамоа) аъзоларининг социометрик мақоми ва ҳиссий 
таъсирчанлигини белгилаш. 
Социограмма – жамоага оид социометрик текшириш маълумотларини 
чизмада тасвирлаб кўрсатиш усули.
 
 
 

 
 
 
 
 

9.3-жадвал

---

292