Jizzax politexnika instituti «qurilish materiallari va konstruksiyalari»

 
      
 
3-Modul. 
Qurilish materiallari ishlab chiqarishda sanoat chiqindilari 
12-ma’ruza. 
Qurilish  materiallari  sanoati  chiqindilaridan  olinadigan  materiallar 
Reja: 
1.  Qurilish  sanoati  chiqindilari  asosida  olinadigan materiallar.  
2. Sement changini ishlatish 
 3.Asbestotsement chiqindilari asosidagi materiallar 

---

 
Sement  changini  ishlatish.  Sement  klinkerini  aylanma  domna  xumdon-
o‘choqlarida  kuydirish  jarayonida  hosil  bo‘ladigan  changlardan  foydalanishning 
eng  asosiy  yo‘nalishi  ularni  sement  ishlab  chiqarish  jarayonida  qaytadan 
ishlatishdan  iboratdir.  Changlar  chang  ushlovchi  kameradan  aylanma  xumdonga 
shlam  bilan  birgalikda  qaytariladi.  Changlarning  asosiy  qismi  elektrofiltrlarda 
yig‘iladi.  Ushbu  changlar  yuqori  disperslikka  ega  bo‘ladi  va  tarkibi  yuqori 
miqdordagi  erkin  kalsiy  oksidi,  ishqorlar  va  oltingugurt  angidrididan  tashkil 
topgan. 
Sement  changi  turli  hil  kompozitsiyali  bog‘lovchilar  uchun  asosiy  kom- 
ponent  sifatida  qo‘llanilishi  mumkin.  Ular  portlandsement  klinkeri,  gips  va 
donalangan xumdon Shlaklari bilan faollashtiriladi. 
Sement  changini  tashkil  etuvchi  komponentlar  gidratlantiriladi  va  ular 
kremnozem  bilan  faol  brikadi.  Natijada  gidrosilikatlar  va  gidroalyuminatlar  hosil 
bo‘ladi.  Ushbu  komponentlar  silikat  g‘isht  va  betonlar  ishlab  chiqarishda  ohak 
o‘rnini bosadi, shuningdek, ularning mustahkamligini sezilarli oshiradi. 
Sement  changini  yacheykali  silikat  betonlar  tayyorlashda  qo‘llash  ancha 
samarali  hisoblanadi.  Bunda  silikat  materiallar  hajmining  notekis  o‘zgarishining 
oldini  olish  uchun  sement  changli  qorishmalar  gidratli  sxema  bo‘yicha 
tayyorlanadi (ya’ni, chang tarkibidagi kalsiy oksidi to‘liq gidratlanishi uchun). 
Ohak-Shlakli va ohak-putssolanli bog‘lovchilar ishlab chiqarish uchun chang 
tarkibidagi  ishqorli  oksidlar  miqdori  2...4  %  dan  ko‘p  bo‘lmasligi  kerak.  Yuqori 
ishqorli  changlar  kaliyli  o‘g‘itlar  va  elektrotexnik  chinni  olishda  qo‘llaniladi. 
Yuqori  ishqorli  changlarni  ratsional  ishlatish  yo‘nalishlaridan  biri,  ular  asosida 
Shlakishqorli (changShlakli) bog‘lovchilar olishdir. 
Shlakishqorli  bog‘lovchilar  asosida  yuqori  fizik  va  mexanik  xossalarga  ega 
bo‘lgan turli hil sinfdagi betonlar olish mumkin. Bunday betonlar uchun odatdagi 
oddiy va dispersli to‘ldiruvchilar qo‘llaniladi. 
Sement  changlarining  yuqori  dispersligi  ularni  asfaltbetonlar  uchun 
kukunsimon  to‘ldiruvchi  sifatida  qo‘llash  imkonini  beradi.  Bunday  mineralli 
kukunlar bitum bilan asfaltli bog‘lovchini hosil qiladi.