Jizzax politexnika instituti «qurilish materiallari va konstruksiyalari»

Pardozbob  toshlar  va  g‘ovak  jinslarni  qayta  ishlash  chiqindilari 
asosidagi materiallar (GOST 4001-84, GOST 9480-89, O‘zRSt 754-96 va x. k). 
G‘ovak tog‘ jinslaridan pardozbop tosh material-buyumlar ishlab chiqarishda hosil 
bo‘ladigan chiqindilar tabiiy g‘ovak to‘ldiruvchilar sifatida qo‘llaniladi. 

---

Ohaktosh,  chig‘anoqtosh,  tuf  va  pemza  asosidagi  to‘ldiruvchilar  sanoat  va 
fuqaro  qurilishi  uchun  qo‘llaniladigan  beton  va  temirbeton  buyumlarda  keng 
qo‘llaniladi. 
G‘ovak  jinslarni  maydalash  orqali  olinadigan  chaqiq  tosh  va  qumlar  o‘tkir 
uchli,  g‘adir-budir  sirtli  bo‘ladi.  Bu  esa  ularning  sement  toshi  bilan  mustahkam 
birikishini ta’minlaydi. 
Granit  va  boshqa  yuqori  mustahkam  jinslardan  turli  hil  blok  va  plitalar 
yasashda hosil bo‘ladigan chiqindilardan dekorativ chaqiq toshlar va qum olinadi. 
Toshlarni qayta ishlash chiqindilaridan mozaykali plitkalar ishlab chiqariladi. 
Plitkalar metall qoliplarda tosh bo‘lakchalari va sement qorishmasida tayyorlanadi 
(6.5-rasm). Mustahkamligi me’yoriy mustahkamlikning 50...70 % etgach, ularning 
yuza qismi silliqlanadi va yaltiroq rang bilan ishlanadi (sayqal beriladi). 
Sement-karbonatli  toshlar  samarali  devorbop  material  bo‘lib,  changli 
ohaktosh  chiqindilaridan  olinadi  (6.6-rasm).  Ushbu  toshlar  fizik,  mexanik  va 
boshqa  xossalari  bo‘yicha  tabiiy  toshlardan  qolishmaydi:  siqilishdagi  chegaraviy 
mustahkamligi  5...7,5  MPa,  o‘rtacha  zichligi  1800  kg/m
3
,  o‘lchami  190x190x188 
mm. 
Sement-karbonatli  toshlar  yarim  quruq  presslash  usulida  olinadi.  Asosiy 
uskuna  sifatida  unumdorligi  600...700  dona/soat  bo‘lgan  press-yarimavtomat 
ishlatiladi. 
Karbonatli  chiqindilardan  ohak  olinadi  yoki  ular  avtoklav  silikat  buyumlar 
sifatini oshirishda qo‘shilma sifatida ishlatiladi. 
Bazalt  va  boshqa  tog‘  jinslariga  qayta  ishlov  beruvchi  korxonalarning 
chiqindilaridan shishakristalli bazalt glazuri olinadi.