|
T aqrizchilar:
A .B . Yunusov — so tsio lo g iya fa n la ri nomzodi, dotsen t
K .K. K a la n o v
-
so tsio lo g iya fa n la ri nomzodi, p ro fe sso r
CVZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA 0 ‘RTA MAXSUS TA’LIM
VAZIRLIGI TOMONIDAN NASHRGA TAVSIYA ETILGAN.
ISBN 978-9943-6433-1-4
© Jiyanmuratova G., 2020.
© “Innovatsiya-Ziyo”, 2020.
KIRISH
Sotsiologiya
tarixi
bo ‘lajak
sotsiolog-mutaxassislarni
yetishtirib chiqarishda muhim о ‘rin tutuvchi umumkasbiy
fanlardan biri bo ‘lib, talabaning sotsiologiya fa n i bilan tanishuvi
и bilan bevosita bog'liq holda amalga oshadi. Albatta,
talabalarga sotsiologiya fanining tarixini о ‘rganish birmuncha
qiyinchilik tug'diradi,
chunki biz fa n n in g tarixini t o ‘liq
о ‘zlashtirish uchun uni nafaqat davriy jihatdan, balki tarkibiy
jihatdan va mazmunan ham tahlil etishimiz lozim bo'ladi. Bu
borada biz uning predm eti va vazifalarini turli davrlarda turlicha
talqin etgan maktablar, oqimlar, yo ‘nalishlar, shuningdek,
dunyoga tanilgan mumtoz sotsiolog-olimlar tomonidan ilgari
surilgan
qarashlar,
nazariyalar,
konsepsiyalarni
bevosita
mualliflarning birlamchi manbalariga asoslanib o'rganishim iz
lozim bo'ladi. Shuningdek, sotsiologiya tarixi bilan uzoq yillar
davomida shug ‘ullanib kelayotgan taniqli olimlarning ishlariga
ham murojaat etish zarur.
Ushbu manbalarga murojaat
sotsiologiya
fa n i
tarixini
uning
namoyandalarining
konsepsiyalarini
t o ‘g ‘ri
tahlil
qilish
orqali
mustahkam
о ‘zlashtirilishi hamda buning natijasida kerakli ko'nikm a va
malakalarni shakllantirishga yordam beradi.
Ushbu darslikning birinchi bo ‘limi sotsiologiya fanining
mustaqil fa n sifatida shakllanishining ijtimoiy-iqtisodiy, tabiiy-
ilmiy va g'oyaviy-nazariy shart-sharoitlarini tahlil qilishga
bag ‘ishlangan
mavzudan
boshlanib,
mantiqan
uning
shakllanishiga va rivojlanishiga о ‘z hissalarini qo ‘shgan mumtoz
olimlarning sotsiologik konsepsiyalariga bag ‘ishlangan mavzular
bilan davom etadi.
Jumladan, sotsiologiya fa n ig a asos solgan buy и к olim Ogyust
Kont, shuningdek, sotsiologiya fanining dunyo bo ‘ylab tanilishida
muhim о ‘rin tutgan olim, “o rg anik” sotsiologiya asoschisi -
Gerbert Spenser, sotsiologiyada tarixidagi pozitivistik-naturalistik
maktablar, X IX asr oxiri - X X asr boshlarida psixologik
sotsiologiya, psixoanalitik sotsiologiya asoschisi Zigm und Freyd,
Germaniyada sotsiologiya fa n in in g rivojlanishiga o ‘z hissasini
qo ‘shgan Ferdinand Tyonnis va Georg Zimmellarning sotsiologik
nazariyalari tahlil etilgan.
Sotsiologiyaning ikki yirik namoyandasi, bir so ‘z bilan
aytganda gigantlari hisoblanmish Emil Dyurkgeym va M aks
Veberning qarashlari fanning keyingi taraqqiyoti uchun о ‘ta
muhim nazariy asos bo ‘lib xizm at qilganligining guvohi
bo ‘lishimiz mumkin.
Italiyada
sotsiologiya
fa n inin g
tanilishida
Vilfredo
Paretoning faoliyati alohida e'tiborga molikdir. U o'zining elita
nazariyasi bilan tanilgan edi.
Darslikning ikkinchi bo ‘limi sotsiologiyaning rivojlanishida
muhim о ‘rin tutgan bosqich — AQSHda empirizmning vujudga
kelishi hamda sotsiologiyada tarmoq yo ‘nalishlarning paydo
b o ‘lishi davriga bag'ishlangan mavzudan boshlanadi. Bunda
sotsiologiya tarixidagi eng y irik va taniqli maktab bo'lm ish
Chikago maktabi, shuningdek,
keyinchalik
uning vakillari
tomonidan
tamal toshi
qo ‘yilgan
ram ziy
interaksionizm
yo ‘nalishiga bag ‘ishlangan mavzular xronologik ketma-ketlikda
beriladi.
AQ Sh va umuman dunyo sotsiologiyasida o'zining integral
sotsiologiyasi bilan Pitirim Sorokinning muhim о ‘rin tutadi.
Sorokin bilan bir davrda Garvard universitetida fa o liya t yuritgan
yana bir yirik olim Talkott Parsonsning va uning shogirdi
bo ‘Imish
Robert Mertonning
strukturaviy
funksionalistik
qarashlari mavzularga yakun yasaydi.
Taqdim etilgan darslik muallifning 10 yildan ortiq muddatda
“Sotsiologiya ta rixi” fanidan m a ’ruza va seminar m a sh g ‘ulotlari
olib borishi mobaynida to ‘plagan tajribasiga asoslanib yozilgan.
0 ‘ylaymizki, ushbu darslik talabalarga, va umuman sotsiologiya
bilan qiziquvchi kitobxonlarga uning tarixini о ‘zlashtirishda
muhim manba bo ‘lib xizmat qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
