Jismoniy tarbiya



Download 6,06 Mb.
Pdf ko'rish
bet83/160
Sana31.12.2021
Hajmi6,06 Mb.
#252059
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   160
Bog'liq
18-y-Jismoniy-tarbiya-oquv-qollanma-A.N.Normurodov-T-2011y

(MITK)  ni  baholashda  mutaxassislaming  fikricha,  o ‘qishga  s a rf 
qilinadigan  vaqtning  bo ‘sh  vaqtga  nisbatining  aham iyati  m uhim dir. 
0 ‘quv  m ashg‘ulotlarining  yil  sayin  oshishi  talabalarning  m ehnatini 
tashkil  qilishni takomillashtirishni taqozo etadi.
MITK  talabalar  faoliyatini  o ‘qituvchilar  faoliyati  bilan  o ‘zaro 
bog‘lash  orqali  amalga oshiriladi.  Nazariy bilimlarni,  sem inar va  amaliy 
mashg‘ulotlarni  o‘z  ichiga  olgan  holda,  an’anaviy  o ‘qitish  usuli  eng 
unumli va tejamli usul bo‘lib  qolmoqda.  M a’ruza,  suhbat yoki  nam oyish 
paytida  talabalar  o ‘qituvchilardan  qisqa  vaqt  ichida  batafsil  axboror 
oladilar.  Talabalar mehnatini shunday tashkil qilish usuli  ularda xotirani. 
miyaning analitik muntazam faoliyatini rivojlantiradi.  Biroq bunda bilin 
umumlashtirish,  takroriy  fikrlash  darajasida  rivojlanadi,  bu  esa  ijodiy 
fikr  yuritishning,bilimning  va  mehnat  qilishning  yangi  holatlarida 
qiyinchilik tug‘dirishi  mumkin.
0 ‘qitishning  an’anaviy  auditoriya  usullari  ishlab  chiqarishdan 
ajralib  qolganligi,  oliy  o‘quv  muassasalarining  akadem ik  va  ilmiy 
tarmoq,.  muassasalari  orasidagi  aloqaning  bo‘shligi  ko ‘pchilik  yosh 
mutaxassislarni texnika va texnologiyaning yangi turlarini  ishlab chiqish 
va  ulardan  foydalanishga  tayyor  emasligiga  olib  keldi.  U lar  zam onaviv 
ishlab  chiqarish  jarayonlarini,  ilmiy  tajribalarni  avtom atlashtirish 
vositalaridan foydalanib tatbiq qilishga tayyor emas  ekanlar.
Aqliy  mehnatni  faollashtirishning  muhim  om illaridan  b iri- 
xotiradir. 
Talabalarda 
fikrlash 
jarayonlarini 
jonlantirishda 
o‘qituvchining  roli  katta  bo‘lsa,  xotirasini  har  kim   o ‘zi  m ustaqil 
tarbiyalashi  va 
mustahkamlashi  kerak. 
X otirada 
saqlab 
qolish 
jarayonining 
samaradorligini 
oshirishni 
xohlovchilar 
uchun 
mutaxassislaming bir nechta maslahatlarini  keltirib  o ‘tamiz:
1. 
Eslab qolishni  istash zarur,  chunki  erkin ravishda xohish bilan 
eslab qolish,  to‘satdan eslab qolishga nisbatan ancha sam arali b o ‘ladi.


2.  Agar  siz  o ‘quv  materiallariga  oid  bayon-reja  tuzsangiz  yoki 
u n i  tuzilish  tam oillarini  yaxshilab  o ‘ylab,  ayrim  qismlari  orasida 
m a n tiq iy   o ‘zaro  bog‘lanishni  anglasangiz,  o‘quv  materialini  yaxshi 
e s la b   qolasiz.
3.  Xotirangizda  saqlab  qolishning  yana  bir  g ‘oyat  ahamiyatli 
u su li  -   «m atnni  o ‘z  tilingizga  tarjima  qilish»,  deb  aytish  mumkin. 
H a m m a g a   m a’lumki,  kerakli  darajada  materialni  yaxshi  tushunmaslik 
u n i  o ‘z tilim izda  yaxshi  ifodalab bera  olmasligimizga olib  keladi.
4.  X otirada  saqlab  qolishda  rasmlarning  roli  ham   kattadir. 
S am arad o rlik n i  aniqlashning  an’anaviy  usuli  o ‘qitish  b o ‘lsa,  bunda 
b ilim n i  o ‘zlashtirish  usuli  ju d a  katta  ro‘l  oynaydi.  Odatda  bir  xil 
s a v o lla rg a   yozm a  ravishda  berilgan  javoblarga  qo‘yilgan  baholar 
o g ‘z a k i  javoblarga  qaraganda  pastroq  bo‘ladi.  Shuning  uchun  ham 
ta la b a la r  m ustaqil  ish  bajarishdan,  ayniqsa  qo‘shimcha  adabiyot 
y o rd a m id a   referatlar,  m a ’ruza  matnlari  yozishdan,  Olimpiadalarda 
is h tiro k   etishdan,  yozm a  nazoratli  ishlardan  bo‘yin  tovlamasliklari 
lo z im ,  chunki  yuqorida  qayd  qilib  o‘tilgan  tadbirlar  talabalarda  o‘z 
fik rla rin i  m antiqiy  ifodalash  ko‘nikmasini  hosil  qilishga  va  uni 
riv o jlan tirish g a  yordam   beradi.  Semestrlarni  muvaffaqiyatli  topshirish 
ta la b a la rn in g   shaxsiy  va  ruhiy-fiziologik  sifatlariga  bog‘liqdir.  Bular 
ic h id a   organizm ning  stressga  olib  keladigan  om illarga  bardoshliligi 
k a tta   aham iyatga  ega.  Shu  bois  k o ‘pchilik  talabalar  uchun  semestr 
s tre s s g a  olib keltiruvchi om il  desak yanglishmaymiz.
Tadqiqotchilarning fikricha, jismoniy tarbiya bilan shug‘ullanish 
a q liy   m ehnatni  uyushtirishning ta’sirli  vositalaridan biridir.  Harakatchan 
fa o liy a t  o ‘zlashtirishning  o ‘sishiga,  semestrlar  paytida  asabning 
m ustahkam lashishiga  yordam   beradi.M a’ruza  oldidan  besh  daqiqa 
m iy a n i 
psixologik 
gim nastika 
qilish, 
asabiy 
hayajonlanishni 
k am aytirad i.  Toliqishni  va asabiy tanglikni  suvda suzish bilan y o ‘qotgan 
ta la b a la rd a   aqliy  m ehnat  bilan  shug‘ullanishdan  zarur  kayfiyat, 
funksio nal  holat vujudga kelishi  isbotlangan.
K un  tartibida  o ‘quv  m ashg‘ulotlarini  qo‘shib  olib  boradigan 
t a l a b a -   sportchilarning  m iyasi  yaxshi  ishlashi  uchun  qulay  sharoit 
y aratiladi.C hunki  bir  faoliyatdan  ikkinchi  faoliyatga  o‘tishda  ijobiy 
hayajo n lan ish   manbalari  hosil  b o ‘ladi.  Dominant  markaz  baland 
k o 'ta rilg a n   hayajonlanish  bilan  ifodalanadi.  Bu  hoi  boshqa  markazlarni 
oz  y o k i  k o ‘p  darajada  torm ozlanishga  olib  keladi.  Shu  tufayli  faol  ish 
u ch u n ,  miya  dam   olishi  uchun  yaxshi  sharoit  yaratiladi.  Butun  ish  kuni


davomida 
dominantlarning 
almashinuvi 
sportchi-talabalar 
o'quv 
materiallarini  dars  paytida  faol  o ‘zlashtirishiga  imkon  beradi.Buning 
natijasida  o‘zi  uchun  sevimli  sport  turi  bilan  shug‘ullanishga  bajonidil 
vaqt ajrata oladi.
Bir  faoliyatdan  boshqa  faoliyatga  o ‘tish,  asosiy  ishga  ijodiy 
yondashish  va  sport  bilan  do‘stlashish  har  bir  ishda  muvaffaqiyatni 
ta ’minlaydi.  Ijobiy-hissiyotni  vujudga  kelishiga,  bosh  m iyaning  to 4 a 
dam  olishiga  olib  keladi.  A ’lochi  talabalar  boshqa  talabalardan 
o‘zlarining  g‘ayrati,  butun  o ‘quv  yili  davomida  qiladigan  m ehnatini 
rejalashtirishlari  bilan  ajralib  turadi.  Ya’ni  a ’lochi  talabalar  o ‘z  kasbini 
yaxshi  egallagan usta va  ishchan  bo‘lish bilan bir  qatorda.  ularda  o ‘ziga 
xos  ish  uslubi  va  usuli  shakllanadi.  Bu  esa  ularning  mehnatini  unum li 
qiladi.  Bir  me’yorda  har  kuni  bajarilgan  ish,  onda-sonda  z o ‘riqib 
qilingan  ishdan  kora  odamni  kamroq  charchatadi.  M am lakatim izdagi 
o'quv muassasalarida odat tusiga kirib  qolgan 80  daqiqalik dars  va  besh 
daqiqalik  tanaffusni  mustaqil  mashg‘ulotlarda  ham  saqlab  q o lisr 
maqsadga  muvofiqdir.  A ’lochi  talabalar  bo‘sh  vaqtlarini  oqilona 
taqsimlashni  yaxshi  bilishadi.  Ularning  vaqti jam oat  ishlari  va jism oniy 
tarbiya m ashg‘ulotlari bilan ham shug‘ullanishga yetadi.
Har  xil  sohada  M ITK   mutaxassisiarining  asosiy  vazifasi  o ‘quv 
darslarining  hozirgi  zamon  taraqiyoti  bilan  odam   miyasining  qabi:! 
qilish  qobiliyati  orasidagi  nomutanosiblikni  tugatish,  talabalarni  ha; 
tomonlama  rivojlantirish,  ularning  salomatligini,  yuqori  ish  qobiliyatini 
saqlashdan  iborat.  M utaxassis-o‘qituvchilar,  psixologlar  va  fiziologlar 
o‘z  fikrlarida,  tavsiyalarida  quyidagilarni  qayd  qiladilar:  birinchidan, 
oliy  o ‘quv  muassasalarida  talabalar  o‘qishining  dastlabki  kunidan 
boshlab  o‘zlarining  faolligini  oshirishlari  kerak;  ikkinchidan,  kur, 
tartibida o ‘quv m ashg‘ulotlari va jismoniy tarbiya  mashg‘ulotlari  ketma- 
ket  almashinib  turishi  kerak,  faoliyat  turining  almashib  turishi,  ularni 
to‘g‘ri  tashkil  qilish,  miyaning  har  bir  qismining  navbatma-navbat  dam 
olishiga  imkoniyat  yaratadi.  Bu  es  boMajak  mutaxassislarning  har 
tomonlama  rivojlanishiga  olib  keladi.  Odam  organizmi  rivojlanishining 
hamma  bosqichlarida  harakat  va  o ‘sish  funksiyalarida  mushak  faoliyati 
zarur 
shartdir. 
Odam 
biologiyasi 
va 
fiziologiyasi, 
m ushaklar 
faoliyatining  ahamiyati  juda  katta,  uni  hayotning  bosh  belgisi  deb 
baholaydilar.
Maxsus  tadqiqotlarning  ko‘rsatishicha,  past  darajadagi jism oniy 
faollik  paytida  aqliy  faoliyatning  samaradorligi  50  %  kamayadi,  bu


paytda  biror  narsaga  diqqatni  qaratish  keskin  kamayib,  asabiylashish 
hollari  k o ‘payadi,  tez  toliqish  hollari  ro‘y  beradi,  o ‘zi  bajarayotgan 
ishga  nisbatan  qiziqish  kamayib,  odam  badjahl  b o ‘lib  qoladi.  Demak, 
h a rak at-h a r  qanday  mushaklar  faoliyati  uchun,  eng  muhimi  miyaning 
uzoq  va  barqaror ishlashi  uchun zarur shart ekan.

Download 6,06 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   160




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish