Jismoniy tarbiya

Taqrizchilar:
R.Matkarimov,  0 ‘zDJTI  “Og‘ir  atletika”  kafedrasi  mudiri, 
pedagogika fanlari nomzodi,  dotsent.
I.Morgunova, ToshDShI  “ Jismoniy tarbiya” kafedrasi mudiri,
ISBN -  978-9943-362-31-4
№  1511-6311
®«TAFAKKUR-BO‘STONI»

---

Mustaqil davlatimizning ertangi kuni,  uning gullab-yashnashi va 
rivojlanishi ko‘p jihatdan o‘sib kelayotgan avlodning sog‘lom b o ‘lishiga 
bog‘liq. 
Bu 
esa 
o‘z 
navbatida 
Vatanimizning 
kelajagi 
-  
farzandlarimizning  jismoniy,  aqliy  va  ma’naviy  kamol  top ishi  uchun 
qulay sharoitlar yaratishni taqozo etadi.
0 ‘zbekiston 
Respublikasi 
Prezidenti 
Islom 
Karimov: 
0 ‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisining  birinchi  majlisidagi 
ma’ruzasida  «Biz  sog‘lom  avlodni  tarbiyalab  yetkazishimiz  kerak. 
Sogiom   kishi  deganda  faqat  jismoniy  sog‘lomlikni  emas,  balki 
sharqona  axloq-odob  va  umumbashariy  g‘oyalar  ruhida  kamol  topgan 
insonni  tushunamiz»,-  deydi.  “Sog‘lom  avlod  uchun”  ordeni  ta’sis 
etilganligi,  xalqaro  xayriya  jamg‘armasi  tashkil  qilinganligi  ham 
kelgusida  sog‘lom  va  barkamol  avlodni  tarbiyalab  yetkazishga  xizmat 
qiladi.
Qo‘lingizdagi  qo‘llanmada jismoniy  tarbiya  fanining nazariy  va 
amaliy  masalalari  yoritib  berilgan.  Nazariy  bo‘limda  u  yoki  bu 
mintaqaning  o'ziga  xos  xususiyatlari,  jismoniy  tarbiya  va  sport  tarixi, 
respublikaning ju g‘rofik  iqlim sharoitiga  moslab  qurilgan  mavjud  sport 
inshootlari,  yoshlami  milliy  sport  o‘yinlariga  o‘rgatish  hamda  ularda 
zarur harakat ko‘nikmalari hosil qilib borish masalalari  bayon qilingan.
Qo'llanmada  nazariy  ma’lumotlar  bilan  birga  issiq  iqlim 
sharoitini  inobatga  olib,  jismoniy  tarbiya  va  sportning  amaliy 
mashg‘ulotlarini, 
milliy 
sport 
turlarini, 
bayram 
marosimlarida 
qo‘llanishini ko‘rsatib o‘tishga urinib ko‘rdik.
Kitobning  maqsadi  jismoniy  tarbiya  va  sportni  davlat  dasturi  asosida 
yoshlarga  jismonan  tarbiya  berish,  talabalarda  sport  bo‘yicha  amaliy 
ko‘nikmalar  hosil  qilishda  yengillik  berib,  ularning  sport  mahoratini 
oshirish,  shu  bilan  birga  olgan  bilim  va  ko‘nikmalarini  tanlagan  kasbi 
bo‘yicha keyingi  ish faoliyatida qo‘llashga o‘rgatishdir.
0 ‘zbekiston  Respublikasining  “Jismoniy  tarbiya  va  sport 
to‘g‘risida”gi  Qonuni  (1992-yil  14-yanvar,  2000-yil  yangi  tahririyati). 
0 ‘zbekiston  Respublikasining  “Ta’lim  to‘g‘risida”gi  Qonuni,  “Kadrlar 
tayyorlash  milliy  dasturi”  0 ‘zbekiston  Respublikasi  Prezidentini 
mamlakatimiz aholisi  sog‘ligiga bo'lgan g‘amxo‘rligidan va yoshlarimiz 
salomatligiga bo‘lgan e’tibordan dalolat beradi.__ _ 
_

---

“0 ‘zbekiston  Respublikasida  futbolni  yanada  rivojlantirish 
to 'g ‘risida',gi 
farmon 
0 ‘zbekiston  yoshlarini  sog‘lomlashtirishga 
bo'lgan g ‘amxo‘rlikning yana bir namunasidir.
1993-  yil  11-  m artda  0 ‘zbekiston  Davlat  jismoniy  tarbiya  va 
sport  institutida  bo‘lib  o ‘tgan  respublikadagi  shu  soha  faollarining 
yig‘ilishida  0 ‘zbekistonda  mazkur  sohaning  ahvoli  va  uni  yanada 
rivojlantirish chora-tadbirlari ko‘rib chiqildi.
1993-yilning  14-15  mayida  0 ‘zbekiston  Respublikasi  oliy 
o ‘quv  muassasalari  rektorlari,  o‘rta  maxsus  maktablaming  direktorlari, 
jismoniy  tarbiya  kafedralari  mudirlari,  o'qituvchilari  yig‘ilishib, 
talabalar  hamda  o ‘quvchi  yoshlar  sog‘ligini  mustahkamlash,  jismoniy 
tarbiya va sportni yoshlar hayotiga singdirish, turli kasalliklarning oldini 
olish,  yoshlarga  sportning  xohlagan  turi  bilan  shug‘ullanishga  sharoit 
yaratib berish masalalarini ko‘rib chiqishdi.
0 ‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining  1999-yilning 
mayidagi  271-sonli  “0 ‘zbekistonda jismoniy  tarbiya  va  sportni  yanada 
rivojlantirish 
to ‘g‘risida”gi 
qarori 
(yangi 
tahriri 
2005-yilning 
mayidagi.),  hamda  O ‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining 
“0 ‘quvchi  va  talaba  yoshlarni  sportga jalb  qilishga  qaratilgan  uzluksiz 
sport  musobaqalari  tizimini  tashkil  etish  to‘g‘risida”gi  2003-yil  3- 
iyunidagi  244-sonli  Qarori,  mamlakatda  sog‘lomlashtirish  va  yuqori 
malakali  sportni  rivojlantirishga,  o‘quv  maskanlarida.korxonalarda, 
qishloqlarda 
va 
mahallalarda  jismoniy  tarbiya  mashg‘ulotlarini 
tashkillashtirishga e’tiborni yanada kuchaytirdi.
Mana  shu va boshqa shunga o‘xshash amaliy tadbirlar “Sog‘lom 
avlod  uchun” dasturini bajarishga xizmat qilmoqda.
Q o‘llanmaning  davlat  tilida  nashr etilishi  o ‘zbek talaba yoshlari 
orasida  jismoniy  tarbiya  va  sport  bilan  shug‘ullanuvchilar  sonining 
ko‘payishiga,  bu  esa  o ‘z  navbatida  talabalar  sog‘ligini  mustahkamlab, 
mustaqil  0 ‘zbekistonning  farovonligini  oshirishga  hissa  qo‘shadi  deb 
umid qilamiz.
M uallif  o‘quv  q o‘llanmaning  sifatini  yaxshilashga  qaratilgan 
barcha 
taklif va mulohazalarni 
m am nuniyat 
bilan qabul qiladi.

---

KIRISH
Jismoniy  tarbiya  0 ‘zbekiston  Respublikasi  xalqlari  milliy 
madaniyatining  ajralmas  qismi,  jismoniy  va  m a’naviy  kamolotning 
muhim  vositasi  bo‘lib,  0 ‘zbekiston  Respublikasining  xalqlari  o ‘rtasida 
do'stlikni  mustahkamlash,  ijtimoiy va iqtisodiy taraqqiyot  ishiga xizmat 
qiladi.
1991- 
yilning 
sentyabrida 
0 ‘zbekiston 
Respublikasi 
mustaqillikka  erishib,  yangi  demokratik  davlat  sifatida  butun  dunyoga 
tanilgach,  ta’lim  bo‘yicha  o‘quv  muassasalarida  ham  keng  miqyosda 
iqtisodiy  islohotlami  amalga  oshinshga  kirishildi.  Shu  bilan  birga 
0 ‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasi  tomonidan  chiqarilgan 
Farmonlar  Respublika  aholisini  sog‘lomlashtirish,  xalq  sog‘ligini 
mustahkamlash  uchun jismoniy  tarbiya  va  sport  katta  vositaga  aylanib 
qoldi.
1992- yilning  14- yanvarida 0 ‘zbekistonda “Jismoniy tarbiya  -'a 
sport  haqida”gi  Qonun  (yangi  tahriri  2000-  yilning  26-  mayi)  qaix.! 
qilindi.
Shunga  asosan  Milliy  Olimpiada  Qo‘mitasi  1992-  yilning  ? !- 
yanvarida  tuzildi,  va  1993-  yil  17-  sentyabrda  Xalqaro  Olimpia.'  ,. 
Qo‘mitasi  101-sessiyasida  tan  oldi.  Shundan  so‘ng  respublika  spo; 
federatsiyalarini  Osiyo  va  jahon  federatsiyalari  tan  olib,  o‘z  tarkibiga 
a ’zo  qilib  oldi.  Shundan  so‘ng 0 ‘zbekiston  sportchilari  Osiyo  va jahon 
birinchiliklarida,  Olimpiada  o‘yinlarida  mustaqil  ravishda  0 ‘zbekiston 
bayrog‘i  ostida qatnashish huquqiga ega bo‘ldilar.
1993-  yildan  boshlab  har  yili  aprel 
oyining  uchinchi 
yakshanbasi  jismoniy  tarbiya  va  sport  xodimlarining  kasbiy  bayram 
sifatida nishonlanadigan bo‘ldi.
0 ‘zbekiston 
sportchilari 
jahon 
miqyosida 
bo‘layotgan 
musobaqalarda  yuqori  natijalarga  erishmoqda.  Masalan,  1991-  yil 
Manila  (Filippin)  shahrida  shaxmat  bo‘yicha  bo‘lib  o ‘tgan  Olimpiada 
o'yinlarida  respublika  shaxmat  jamoasi  a ’zolari  jahonda  kuchli 
hisoblangan  AQSh,  Yugoslaviya,  Angliya,  Isroil  jamoalarini  ortda 
qoldirib,  Rossiyadan  keyin  ikkinchi  o‘rinni  egalladi.  1993-  yilning 
yanvarida Minsk (Belorus) shahrida sambochi-kurashchilarimiz jamoasi 
jahon  birinchiligida  faxrli  uchinchi  o‘rinni  egallashdi.  1993-yilning 
fevralida  Praga  (Chexiya)  shahrida  muz  ustida  raqs  bo‘yicha  jahon 
chempionatida  hamyurtlarimiz  A.Stervadu  va  Yu.Razgulyaevlar  faxrli

---

uchinchi  o ‘rinni  egallashdi.  Shu  yili  Avstriyaning  poytaxtida  va 
Yaponiyada  freystal  bo'yicha jahon  chempionatida  Yelena  Cheryazova 
oltin medal sovrindori bo‘ldi.
O ‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining  1993-yil 
fevralda  chiqargan  «Iqtidorli yoshlarni  izlab topish va ularni tarbiyalash 
to ‘g ‘risida»gi farmoni sportchilarga ham taalluqlidir.
1993-  yilning 
19-  martida  e’lon  qilingan  “0 ‘zbekiston 
Respublikasida  futbolni  yanada  rivojlantirish  to‘g‘risida”gi  farmon 
davlatim iz  rahbariyatining  O ‘zbekiston  yoshlarini  sogMomlashtirishga 
b o ‘lgan g ‘am xo‘rlikning yana bir namunasidir.
1993- 
yilning  14-15-  mayida  0 ‘zbekiston  Respublikasi  oliy 
o ‘quv muassasalari rektorlari, kollejlaming direktorlari, jismoniy tarbiya 
kafedra  mudirlari  va  o‘qituvchilari  yig‘ilishib  talabalar hamda  o ‘quvchi 
yoshlar  sog‘ligini  mustahkamlash,  jismoniy  tarbiya  va  sportni  yoshlar 
hayotiga  singdirish,  kasalliklarning  oldini  olish,  yoshlarga  sportning 
o ‘zlari  xohlagan  turi  bilan  shug‘ullanishga  sharoit  yaratib  berish 
m asalalarini ko‘rib chiqishdi.
0 ‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining  1999-  yil 
27-  mayidagi  “0 ‘zbekiston  Respublikasida jismoniy  tarbiya  va  sportni 
yanada rivojlantirish to‘g‘risida” hamda 2003-yil  3-  iyundagi “O'quvchi 
va  talaba  yoshlarni  sportga  jalb  qilishga  qaratilgan  uzluksiz  sport 
m usobaqalari 
tizimini 
tashkil 
etish 
to‘g‘risida”gi 
qarorlarida 
m aktabgacha  o‘quv  maskanlaridan  boshlab  mamlakat  aholisining 
sog‘ligini 
saqlash 
va 
mustahkamlashga 
e’tiborni 
kuchaytirish 
ta ’kidlangan.
Yuqorida  zikr  etilgan  va  boshqa  shunga  o‘xshash  amaliy 
tadbirlar  “Sog‘lom  avlod  uchun”  dasturini  bajarishga  xizmat  qilib 
kelmoqda.

---