Жисмоний маданият назарияси ва услубиёти кафедраси жисмоний маданият назарияси ва методикаси

Биринчи гуруҳга қисқа муддатли операцияларни (амалларни) бажариш билан боғлиқ меҳнат турлари бирлаштилган. Улар катта бўлмаган жисмоний юкламани талаб қилади ва иш ҳаракатларининг бир маромлилиги билан фарқланади. Иш, одатда, гавдани бир оз олдинга егиб ўтирган ҳолатда бажарилади. Асосий иш ҳаракатлари – кучланишли, диққат-эътиборни талаб қиладиган қўллар ҳаракати (масалан, тикувчилар, механизм йиғувчилар, перфораторчилар, чилангарлар ва б.). Гимнастика мажмуасида қуйидаги машқлар кетма–кетлиги тавсия етилади:
1-машқ – тортилиш.
2-машқ – қўллар ва оёқларни ҳаракатлантириб бурилишлар, ён томонларга ва олдинга егилишлар.
3-машқ – 2-машқни анча юқори сур'атда бажариш.
4-машқ – ўтириб-туришлар, сакрашлар, югуришлар, спорт юриши.
5-машқ – ўртадан паст сур'атда оёқлар, қўллар билан силтаниб ҳаракатланишлар.
6-машқ – қўл мушакларини бўшаштириш.
7-машқ – аниқликка ва кординацияга йўналтирилган машқлар.
Иккинчи гуруҳўртача жисмоний кучланишлар, анча сезиларли даражадаги диққат-эътибор, меҳнат ҳаракатларининг турли-туманлиги (масалан, дастгоҳчилар: токарлар, фрезерчилар, каруселчилар, шлифовкачилар) билан тавсифланадиган касбларни бирлаштиради. Машқлар мажмуалари таркибига ишлаб чиқариш меҳнати жараёнида иштирок этадиган мушакларни ҳаракатга жалб этмайдиган қуйидаги турли динамик машқлар киритилади:
1-машқ – тортилиш.
2-машқ – чўзилиш, гавда, қўллар, оёқларнинг мушакларини бўшаштириш.
3-машқ – олдинги машқни анча юқори сур'атда бажариш.
4-машқ – оёқлар ва қўлларни силташ ҳаракатлари.
5-машқ – ўтириб-туришлар, сакрашлар, югуриш, спорт юриши.
6-машқ – болдир ва товон мушакларини бўшаштириш орқали оёқларни силташ ҳаракатлари.
7-машқ – энг фаол ишлаётган мушак гуруҳларини бўшаштириш.
8-машқ – аниқликка ва кординацияга йўналтирилган машқлар.
Учинчи гуруҳга катта жисмоний юкламалар, нисбатан юқори сур'атда бажариладиган ишчи ҳаракатлари (масалан, қурилиш ишчилари, шахтёрлар ва б.) билан боғлиқ касблар киритилган. Машқлар мажмуасининг асосий йўналиши – бу организмни умумий, ҳар томонлама мустаҳкамлаш. Машқлар секин, чуқур нафас олиш билан бажарилади. Мажмуага, одатда, қуйидаги машқлар киритилади:
1-машқ – кейинчалик қўллар ва йелка камари мушакларини бўшаштириш орқали тортилиш.
2-машқ – қўл мушакларини бўшаштириш.
3-машқ – бутун гавда мушакларини (ўтирган ёки ётган ҳолатда) бўшаштириш.
4-машқ – ён томонга егилишлар, гавдани буришлар.
5-машқ – ўртача ва тез сур'атда қўлларни силташ ҳаракатлари.
6-машқ – ҳамлалар, ўтириб-туришлар, сакрашлар, югуриш.
7-машқ – диққат–эътибор ва кординацияга йўналтирилган машқлар.
Тўртинчи гуруҳ ақлий меҳнат вакилларидан иборат. Кам ҳаракатли бундай ишлаш саломатлик ҳолатига, жисмоний ривожланишга ноқулай (салбий) таъсир кўрсатади. Улар учун қуйидаги жисмоний тарбия паузалари машқлари мажмуаси тавсия етилади:
1-машқ – тортилиш.
2-машқ – гавда, оёқ ва қўл мушаклари учун машқлар.
3-машқ – олдинги машқларни кучли динамика, катта амплитудалар билан бажариш.
4-машқ – югуриш, сакрашлар, ўтириб-туришлар, спорт юриши.
5-машқ – қўлларни силташ ҳаракатлари.
6-машқ – қўл мушакларини бўшаштириш учун машқлар.
7-машқ – диққат-эътиборга йўналтирилган машқлар.