Жиноят ҳУҚУҚИ (умумий қисм) Маърузачи

Жиноят қонунини вақт бўйича амал қилиш кучи деб – ижтимоий хавфли қилмиш содир қилинган вақтда амалда бўлган қонун билан ушбу ижтимоий муносабатларнинг тартибга солинишига айтилади. Яъни содир қилинган ижтимоий хавфли қилмишнинг жиноийлиги ва жазога сазоворлиги шу қилмиш содир қилинган вақтдаги амалда бўлган қонун билан белгиланишини англатади.
Агарда, шахс содир қилган қилмиши ушбу қилмишни содир қилган вақтдаги жиноят қонуни билан тақиқланмаган бўлса, шахс ушбу содир қилган қилмиши учун қонун ўзгарса ҳам (кейинчалик содир қилган қилмиши жиноят деб топилган тақдирда ҳам) жиноий жавобгарликка тортилиши мумкин эмас.
Жиноят содир қилинган вақт деб – содир қилинган ижтимоий хавфли қилмишнинг тамом бўлган жиноят сифатида эътироф этилиш пайтига айтилади.
Жиноят содир қилинган вақт:
- формал таркибли жиноятларда - ЖК Махсус қисм моддасида назарда тутилган ижтимоий хавфли қилмиш (ҳаракат ёки ҳаракатсизлик) содир этилишининг ўзи билан қилмиш тамом бўлган жиноят деб топилади. Яъни ижтимоий хавфли қилмиш бажарилган пайт жиноят содир қилинган вақт деб белгиланади;
- моддий таркибли жиноятларда эса – ижтимоий хавфли оқибат келиб чиққан пайт жиноят содир қилинган вақт деб топилади.
Жиноят қонуни - Ўзбекистон Республикаси ҳудудида бир вақтнинг ўзида қонуний кучга киради.
Жиноят қонуни ўзининг амал қилиш кучини қуйидаги ҳолларда йўқотади:
- ушбу қонун бекор қилинганда;
- ушбу қонунга ўзгартириш киритилганда.
Жиноят қонунининг орқага қайтиш кучи.
Жиноят қонунининг орқага қайтиш кучи деб - янги қабул қилинган қонун кучга киргунга қадар содир этилган жиноятлар учун тадбиқ этилишига айтилади.
ЖКнинг 13-моддасига кўра, жиноят қонуни қуйидаги ҳоллардагина орқага қайтиш кучига эга:
- қилмишнинг жиноийлигини бекор қиладиган;
- жазони енгиллаштирадиган;
- шахснинг аҳволини бошқача тарзда яхшилайдиган.
Қилмишнинг жиноийлигини бекор қиладиган қонун деганда – ижтимоий хавфли қилмиш содир этилган вақтда амалда бўлган жиноят қонуни билан жиноят деб топилган қилмишнинг жиноийлигини бекор қиладиган қонун тушунилади.