Ájiniyaz atindaǵi nókis mámleketlik pedagogikaliq institutí Qol jazba huqıqında udk: Ajimuratova Dilbar Mırzamuratovna «Bilimlendiriwdi en jaydırıw ushın multimedia járdemin rawajlandırıw»

Birinshi basqısh, analitik-izertlew basqıshı bolıp, dissertaciyanıń temasına baylanıslı ilimiy-metodikalık ádebiyatlar úyrenildi, kartotekalar dúzildi, ilimiy derekler analizlenip, ilimiy-izertlew jumısınıń predmeti anıqlandı, ilimiy-izertlew jumısınıń metodologiyalıq apparatı hámde reje-baǵdarlaması islep shıǵıldı.
Ekinshi basqıshta Bolajaq qıtıwshılarınıń pedagogikalıq kompetentligin qáliplestiriwdiń shólkemlestiriwshilik, pedagogikalıq shárt – sharayatları anıqlanadı. Bunıń ushın Biz tájiriybe-sınaw maydanı sıpatında Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutı Fizika matematika fakul’teti Informatika oqıtıw metodikası tálim baǵdarı talabaları tańlap alındı
Úshinshi basqısh, ulıwmalastırıwshı-juwmaqlawshı basqısh bolıp, bul basqıshta ilimiy-izertlewlerdiń nátiyjelerin ulıwmalastırıw, sistemalastırıw, alınǵan nátiyjelerdi san hám mazmun jaǵınan analizlew isleri alıp barıldı.
Magistrlik dissertaciya jumısınıń dúzilisi. Dissertaciya jumısı kirisiw, úsh bap, juwmaqlaw, paydalanılg`an ádebiyatlar dizimi hám qosımshalardan ibarat.
1-bap Oqıw pánin multimedia menen támiyinlew mashqalası boyınsha teoriyalıq dereklerdi kórip shıǵıw
1. 1 Multimediya járdeminde oqıw ádebiyatların kórip shıǵıw

Mektep hám joqarı oqıw orınlarında oqıw procesi vizual suwretlerdi qáliplestiriwge úles qosatuǵın vizual hám tekstli komponentlerden paydalanǵande natiyjelilew boladı, zamanagóy texnikalıq baza bolsa hár qanday oqıw ıntızamına joldaslıq etiwshi multimedia qosımshalarında sistemalastırılgan bunday ob'yektlarni jaratıw imkaniyatın beredi.

Zamanagóy informaciya texnologiyaları joqarı tálim mákemelerinden kommunikativ, dóretiwshilik hám kásiplik bilimlerdi, óz-ózin tárbiyalaw mútajliklerin rawajlandırıwdı támiyinleytuǵın tálimge jańa jantasıwlardı engiziwdi talap etedi. Universitet oqıw procesine informaciya texnologiyaların engiziw jańa basqıshqa - jańa multimedia oqıw materialların engiziwge o'tmoqda [16].
Rossiyada tálim hám ilimiy jumıs sapasın sezilerli dárejede jaqsılaǵan júdá kóp hár qıylı informaciya resursları jaratılǵan. Tálimde multimedia texnologiyalarınan barǵan sayın kóbirek paydalanılıp atır, olardıń sheńberi sezilerli dárejede kengaydi: oqıw programmaların jaratıwdan multimedia salasında tálim programmaların jaratıwdıń pútin konsepsiyasın islep shıǵıw, bul tarawda universitet dárejesindegi kadrlar tayarlaw hám jańa oqıw quralların qáliplestiriw. Multimedia ideyası maǵlıwmattı usınıwdıń túrli usıllarınan paydalanıw, tekstlerdiń video hám dawıslı joldaslıǵın, joqarı sapalı grafika hám animatsiyanı programmalıq támiynatqa kirgiziw programmalıq ónimdiń maǵlıwmatlarǵa bay hám túsinikli bolıwına múmkinshilik beredi; sebepli kúshli didaktik quralǵa aylanıw onıń informaciyanı aqıl etiwdiń túrli kanallarına bir waqtıniń ózinde tásir ótkeriw qábileti. Tálim ushın jańa texnologiya keleshekleri xalıq aralıq jámiyetshilik tárepinen joqarı bahalanıp, YUNESKO Bas konferensiyasınıń 28-sessiyasında Tálim programması sheńberinde “Multimedia texnologiyaları hám jeke rawajlanıw” ilimiy-izertlew joybarı dúzildi.
Universitettiń oqıw processinde multimedia texnologiyalarınan paydalanıw mashqalası orıs páni ushın salıstırǵanda jańa [17].
Atındaǵı RSPU “Informatika” kafedrası dotsenti Anisimova N. S. A. I. Gersen óziniń “Tálimde multimedia texnologiyalarınan paydalanıwdıń teoriyalıq tiykarları hám metodikasi” atlı oqıw -didaktik qollanbasında multimedia texnologiyasınıń texnikalıq bazasınǵana kórip shıqpay, bálki informaciyanı psixologiyalıq -pedagogikalıq aqıl etiw máselelerin de kórip shıǵadı. kompyuter.
Avtor tárepinen alıp barılǵan izertlewler nátiyjesinde tálimde multimedia texnologiyalarınan paydalanıw procesiniń zárúrli tárepi kognitiv komponent ekenligi anıqlandi. Tálim texnologiyalarında jańa pedagogikalıq jantasıwlardı islep shıǵıwdıń teoriyalıq hasası kognitiv psixologiyaning biliw usılların úyreniw nátiyjeleri boldı. Buǵan kognitiv psixologiyaning tiykarǵı izertlew usılı informaciya teoriyası hám Klod Shennonning informaciyanı uzatıw hám qayta islew salasındaǵı jumıslarınan paydalanatuǵın informaciya jantasıwı járdem berdi. Bul izertlewler nátiyjeleri insan sanasında informaciya qanday formada usınıs etiledi, kognitiv processlerge ne tásir etedi, informaciyanı qayta islewdiń ishki procesine tásir qılıw arqalı úyreniw natiyjeliligin qanday asırıw múmkin degen sorawlarǵa juwap beredi. Dúnyanı biliw fizikalıq sezimler járdeminde ámelge asıriladı : teginish, iyiskelew, kóriw, esitiw, dám. Intensivligi málim dárejeden joqarı bolǵan stimullar sensorlı receptorlardı aktivlestiredi. Basqa tárepden, aqıl sezimiy maǵlıwmatlardı túsindiriwleytuǵın joqarı kognitiv mexanizmlerdi óz ishine aladı. Hár bir sezimiy waqıya qayta islengen ishinde kontekst biziń dúnya haqqındaǵı bilim hám sezimlerdiń mánisi aldınǵı tájiriybege baylanıslı. Multimedia tálim texnologiyaları ushın biliw kanallarınıń zárúrli túrleri kóriw (grafika, video, animatsiya, tekst) hám esitiw (dawıs ) esaplanadı.
Multimedia texnologiyaların qóllaw sharayatında biliw procesine tásir etiwshi tómendegi faktorlar anıqlanǵan.
Aqıl degende adamdıń sezim stimullarini (esitiw, kóriw) anıqlaw hám anıqlama beriw qábileti túsiniledi. Oqıw procesin úyreniwdiń zárúrli bólegi - informaciyanı qayta islewdiń dáslepki basqıshın xarakteristikalaytuǵın aqıl kólemi. Studenttiń vizual, esitiw, tekstli maǵlıwmatlardı alıw, olarǵa qayta shaqırıq qılıw, tákirarlaw múmkinshiligi qanshellilik kóp bolsa, ikonik yadqa sonshalıq kóp maǵlıwmat oqıladı. Ínteraktivlik, oqıw programmalarınıń multimedialeri aqıl kólemin asırıwǵa járdem beredi má 'lumot.
Oyda sawlelendiriw - bul úyreniw ushın usınıs etilgen materialdıń intellektual túsin qurıw, zárúrli kognitiv ózgeshelik - bul suwretten zárúrli ayrıqshalıqlardı ajıratıp alıw, olardı mazmunli izbe-izlilikde jaylastırıw hám olardı lingvistik maǵlıwmatlarǵa aylandırıw qábileti bolıp tabıladı. Multimedia texnologiyaları ob'ektti, processni hár qıylı informaciya kórinislerinde usınıw imkaniyatın beredi, bul bolsa onı intellektual suwretlerde anıqlaw sáwlelendiriwge járdem beredi.
intellektual hárekettiń sezimiy yamasa intellektual hádiyselerge qaratılıwı retinde anıqlaw múmkin. Hár qanday oqıw procesi studentler úyreniwi múmkin bolǵanınan kóre kóbirek maǵlıwmattı óz ishine aladı. Úlken maǵlıwmat aǵımı menen gúresiw ushın studentler tek málim zárúrli ayrıqshalıqlarǵa itibar beriwleri kerek. Bul basqalar menen nátiyjeli islew ushın birpara zatlardan júz awdarma jasawdı ańlatadı. Multimedia oqıw ortalıǵına tán bolǵan ınteraktivlik oqıw maqsetlerine erisiw ushın oqıw procesiniń zárúrli tolıq maǵlıwmatları, qásiyetleri, táreplerine itibar qaratıw imkaniyatın beredi.
Qaǵıyda jol menende, oqıw processinde sezimiy stimullarning júdá quramalı kombinatsiyaları usınıs etiledi. Oqıwshınıń wazıypası usınıs etilgen maǵlıwmattı tán alıw jáne onı ózlestiriw bolıp tabıladı. Multimedia texnologiyası dawıs, grafik, video hám tekstti óz ishine alǵan maǵlıwmatlardı alıw ushın barlıq múmkinshiliklerdi usınıs etedi. Usınıń menen birge, hár qıylı stimullar málim bir sezim receptorlarına tásir etedi, hár bir sezimiy hádiyse óz sezim-sezimlerin keltirip shıǵaradı. Ulıwma alǵanda, informaciya ulıwmalastırıladı, onıń túsinigi tezirek qáliplesedi hám kontseptsiyaǵa baylanıslı process qayta islew.
Moskva mámleket priborsozlik hám informatika akademiyasınıń “Jeke kompyuterler hám tarmaqlar” kafedrası dotsenti v. M. Bakanov óziniń studentler ushın “Multimedia sistemaların programmalastırıw” sabaqlıǵında qollap-quwatlaw ushın standart programmalıq támiynattıń islew tiykarların kórip shıǵadı. multimedia apparatları, bul apparatlardıń original programmalıq támiynatın islep shıǵıwshılar ushın ámeliy materiallardı belgileydi, zamanagóy multimediya apparatları haqqında ulıwma maǵlıwmat beredi hám olardıń tiykarǵı múmkinshilikleri haqqında maǵlıwmat beredi. sistemaları.
Multimedia kompyuter texnologiyasınıń salıstırǵanda jańa tarmaǵı bolıp, olardıń kópshiligi 70-jıllardıń aqırı - 80 -jıllardıń baslarında jaratılǵan. operatsion sistemalar multimedia texnologiyalarına xos bolǵan ayriqsha talaplar ushın islep shıǵılmaǵan. Dástúriy operatsion sistemalar resursların basqarıwdıń maslasıwshılıǵın asırıw baǵdarı boyınsha optimallastırılgan (sonday-aq kóp wazıypalı va/yoki kóp paydalanıwshılı rejimlerdi támiyinlew), olardıń arxitekturasın islep shıǵıwshılar oyda sawlelendire almadılar. sol waqıtta XX ásir aqırınan baslap multimedia -informaciyanıń qanday kólemleri menen islewi kerek [18].
Qánigelesken operatsion sistemalardıń jańa áwladı Media OS kontseptsiyasına tiykarlanǵan - úlken kólem degi cifrlı maǵlıwmatlar menen islewge mólsherlengen operatsion sistemaǵa qoyılatuǵın talaplar kompleksi.
Multimedia OT (MMOS) dıń tiykarǵı qásiyetlerinen biri bul simmetrik multiprocessingni jergilikli qollap-quwatlaw bolıp tabıladı - OT bir waqtıniń ózinde bir neshe protsessorlar menen islewge mólsherlengen - kóplegen basqa operatsion sistemalardan ayrıqsha bolıp esaplanıw, bir neshe protsessorlarni qollap-quwatlaw tek qosımsha ózgeshelik bolıp tabıladı.. Usınıń menen birge, programma islep shıǵıwshıları protsessorlar ortasında júk bólistiriwi haqqında uwayımlanishlari shárt emes - sistemanıń ózi bunı olar ushın etedi. Bunnan tısqarı, MMOS zamanagóy OTga tán bolǵan basqa pazıyletlerge de ıyelewi kerek: preemptive multitasking (bir waqtıniń ózinde bir neshe qosımshalar menen nátiyjeli islew imkaniyatın beredi), multithreading (bir programma ishinde kóplegen ǵárezsiz processlerdi orınlaw qábileti), 64-bıyt. fayl sisteması (úlken disklarǵa kirisiwdiń rawajlanıwlastırılgan quralların támiyinleydi) kólemi), ishki " klient-server" arxitekturası hám kompyuterdiń islewi hám natiyjeliligin asırıwǵa múmkinshilik jaratıwshı basqa texnologiyalar (este tutingki, bul talaplardıń kópshiligi zamanagóy qánigelesken bolmaǵan sistemalarda ámelge asıriladı. operatsion sistemalar - mısalı, NT yadrosına tiykarlanǵan MS Windows versiyalarında ) [19].

1. 2 Tálim iskerligi túrleri boyınsha multimedia kurslarınıń qásiyetleri

Oqıtıw usılları hám quralları oqıw procesin shólkemlestiriw formalarında, universitet tuwrısındaǵı qaǵıydada belgilengen tálim iskerliginiń tiykarǵı túrlerinde anıqlanǵan [19].

Bilimlerdi baslanǵısh ózlestiriwge qaratılǵan oqıw iskerliginiń tiykarǵı túri lekciya bolıp tabıladı. Lekciyanıń tiykarǵı maqseti úyreniwdiń teoriyalıq tiykarların támiyinlew, oqıw iskerligi hám arnawlı bir oqıw pánine qızıǵıwshılıqtı rawajlandırıw, studentlerdiń kurs boyınsha ózbetinshe islewi ushın stilistik kórsetpeler qáliplestiriwden ibarat. Dástúriy lekciya tekǵana sıyaqlı shubhasız artıqmashılıqlarǵa iye jol jetkiziw, bálki oqıtıwshınıń oqıwshılarǵa sezimiy ta'sir kórsetiw usılı retinde, olardıń kognitiv iskerlik. Qánigeler lekciyalardıń ush tiykarǵı túrin ajıratıp kórsetiwedi: qollanıladı teoriyalıq materialdı ótkeriw boyınsha kúndizgi tálimde: kirisiw lekciya, maǵlıwmat leksiya hám ulıwma kórinis leksiya. IN baylanıslılıqlar den úyrenilip atırǵan pánniń predmeti hám didaktik maqsetleri múmkin bolmoq mashqalalı sıyaqlı lekciya formaları leksiya, lekciya -vizualizatsiya, lekciya -baspasóz konfrenciyası, leksiya den aldınan joybarlastırılǵan qáteler hám basqalar [20].
Informaciya texnologiyalarınan paydalanıw dástúriy túrde lekciya dawamında alıp barılatuǵın oqıw materialların arnawlı islep shıǵılǵan multimedia kursları járdeminde ózgertiwge múmkinshilik beredi. Usınıń menen birge, teoriyalıq materialdı ózlestiriw sapası lekciya oqılıwında erisilgennen kem bolmaǵan dárejege kompyuter oqıw programmaların jaratıw hám oqıw processinde telekommunikaciyalardan paydalanıw arqalı erisiw múmkin.process.
Teoriyalıq materialdı úyreniwdi shólkemlestiriwde tómendegi multimedia kurslarınan paydalanıw múmkin [21].
video lekciya. Oqıtıwshınıń lekciyası videotasmaga jazıp alınadı. Sızıqlı bolmaǵan redaktorlaw usılınan paydalanıp, onı lekciya prezentaciyaın sáwlelendiriwshi multimedia qosımshaları menen toltırıw múmkin. Bunday qosımshalar lekciya mazmunın boyitibgina qalmay, bálki onıń prezentaciyaın studentlerge jáne de janlı hám ózine tartatuǵındor etedi. Teoriyalıq materialdı usınıwdıń bul usılınıń shubhasız abzallıǵı - hár qanday qolay waqıtta lekciyanı tıńlaw, eń qıyınına qayta -qayta shaqırıq qılıw qábileti bolıp tabıladı.jaylar.
Multimedia lekciyası. Lekciya materialı ústinde ózbetinshe islew ushın ınteraktiv kompyuter oqıw programmaları islep shıǵilıwı múmkin. Bular multimedia qurallarından paydalanǵan halda teoriyalıq material sonday dúzilgen oqıw qóllanbaları bolıp tabıladı.
Hár bir student ózi ushın materialdı úyreniwdiń optimal traektoriyasın, kurs boyınsha qolay jumıs pátin jáne onıń aqılınıń psixofiziologikalıq qásiyetlerine eń sáykes keletuǵın úyreniw usılın tańlawı múmkin. Bunday programmalarda úyreniw effektine tekǵana mazmun hám dos sıpatında interfeys arqalı, bálki, mısalı, oqıwshına teoriyalıq oqıw materialın ózlestiriw dárejesin bahalaw imkaniyatın beretuǵın test programmalarınan paydalanıw arqalı eriwiladi [22].
Dástúriy analog oqıw baspaları : lekciyalardıń elektron tekstleri, málimlemeler, teoriyalıq materiallardı úyreniw ushın oqıw qóllanbaları hám basqalar.
Oqıw iskerliginiń náwbettegi túri ámeliy shınıǵıwlar - oqıtıwshı baslıqlıǵında baslanǵısh dereklerdi talqılaw hám anıq mashqalalardi sheshiw arqalı teoriyalıq bilimlerdi bekkemlewge qaratılǵan oqıw procesin shólkemlestiriw forması bolıp tabıladı. Informaciya texnologiyalarınan paydalanıw ámeliy shınıǵıwlardı shólkemlestiriw xarakterin ózgertiw hám olardı stilistik támiyinlewdi kúsheytiwdi talap etedi.
Mashqalalardi sheshiw boyınsha ámeliy shınıǵıwlar oqıw stuldıń barlıq tiykarǵı temaları boyınsha tipik hám kem ushraytuǵın tapsırmalardı óz ishine alǵan elektron máseleler kitapı yamasa maǵlıwmatlar bazası járdeminde ámelge asırılıwı múmkin. Usınıń menen birge, elektron tapsırma kitapı bir waqtıniń ózinde simulyatorning funktsiyaların orınlawı múmkin, sebebi. onıń járdemi menen tipik máselelerdi sheshiw, alınǵan teoriyalıq bilimler menen olar yo'naltirilishi múmkin bolǵan anıq máseleler ortasındaǵı baylanıslılıqtı ańǵarıw ilmiy tájriybelerin qáliplestiriw múmkin.
Laboratoriya jumısı izertlew iskerligi processinde studentlerdiń teoriyalıq hám stilistik bilimleri hám ámeliy kónlikpelerin uyqaslastırıw imkaniyatın beredi. Laboratoriya jumısı kónlikpelerdi iyelewge qaratılǵan oqıw procesin shólkemlestiriw forması bolıp tabıladı.
Kurs predmetiniń materiallıq ob'ektleri yamasa modelleri menen islew arqalı ámeliy iskerlik [22].
Multimedia kursları haqıyqıy ornatıwlardı, úyreniw ob'ektlerin hám eksperiment ótkeriw shártlerin eliklew etiwshi simulyatorlar menen islewdi shólkemlestiriw imkaniyatın beredi. Bunday simulyatorlar real eksperiment ushın zárúr shárt-shárayatlar hám ólshew quralların virtual tárzde támiyinleydi hám tájiriybediń optimal parametrlerin tańlaw imkaniyatın beredi. Simulyatorlar menen islew eskizlar, laboratoriya tájiriybesin shólkemlestiriw sxemaların dúziw kónlikpelerine ıyelew imkaniyatın beredi hám haqıyqıy eksperimental apparatlar hám ob'ektler menen islewde waqtın paydasız sarplamaslik imkaniyatın beredi. Usınıń menen birge, studentlerdiń oqıw -stilistik materiallar menen ózbetinshe jumıslarınıń úlesi sezilerli dárejede asadı : elektron simulyatorlar, kompyuter laboratoriyası ustaxonasi, aralıqtan tájiriybeler menen. kirisiw.
Oqıw iskerliginiń tiykarǵı shólkemlestirilgen formalarınan biri oqıw hám ilimiy materialdı úyreniwge izertlew jantasıwın qáliplestiretuǵın seminarlar bolıp tabıladı. Seminarlardıń teoriyalıq xarakteri ámeliy multimedia kurslarınıń ayriqsha qásiyetlerin belgileydi, olar tiykarınan tekst formasında usınıs etiliwi kerek. Seminar shınıǵıwlarında qollanılatuǵın elektron didaktik qurallar qatarına tómendegiler kiredi: oqıwshı, hújjetler hám materiallar kompleksi, tiykarǵı lekciya tekstleri, elektron sabaqlıq, oqıw qóllanba hám basqalar.[23].
Oqıw procesine informaciya texnologiyaların engiziw studentlerdiń ózbetinshe jumısları kólemin asırıw menen birge alıp barılmaqta. Bul, óz gezeginde, oqıtıwshılar tárepinen tálim-tárbiya procesin turaqlı qollap-quwatlawdı shólkemlestiriwdi talap etedi. Qollap-quwatlaw sistemasında zárúrli orındı didaktik maqsetler kózqarasınan quramalılasıp atırǵan máslahátlashuvlar iyeleydi: olar oqıw procesin shólkemlestiriwdiń ǵárezsiz formaları retinde saqlanıp qaladı hám usınıń menen birge, oqıw iskerliginiń basqa formaları (lekciyalar, ámeliyatlar, seminarlar, laboratoriya shınıǵıwları hám basqalar ).
Bul járdemshi (málimleme) xarakter degi arnawlı oqıw hám stilistik baspalardı islep shıǵıwdı talap etedi, olar járdeminde studentler máslahát járdemin alıwları múmkin edi. Bularǵa multimedia baspaları : ensiklopediyalar, sózlikler, antologiyalar, málimlemeler hám basqalar kiredi.
Studentlerdiń klasstan tısqarı ózbetinshe jumısı (CPC) bilimlerdi baslanǵısh iyelewge qaratılǵan informaciyanı rawajlantıratuǵın oqıtıw usılların ańlatadı. SIW studentlerdiń haqıyqıy ózbetinshe jumısları hám oqıtıwshı baslıqlıǵında alıp barılatuǵın ilimiy izertlew jumısların óz ishine aladı [25].
Dástúriy pedagogikada kúndizgi oqıtıwda SIW kóbinese tek ádebiyat menen ózbetinshe jumıslardı óz ishine aladı. NIT den paydalanıw menen SRSni shólkemlestiriw múmkinshilikleri kengaymoqda. Qaǵazda baspadan shıǵarılǵan ilimiy hám oqıw ádebiyatları menen ózbetinshe islew ulıwma SRSda zárúrli buwın bolıp qalıp atır, biraq házirde ol oqıw programmaları, test sistemaları hám maǵlıwmatlar bazaları menen ózbetinshe islewge tiykarlanǵan. Ulıwma alǵanda, elektron baspalardıń barlıq málim túrleri CPC shólkemlestiriw ushın tiykar bolıp xizmet etiwi múmkin, biraq multimedia baspaları eń nátiyjeli esaplanadı.
Studentlerdiń MIT den paydalanǵan halda ózbetinshe jumısları kóleminiń keńeyiwi student islep atirǵan informaciya salasınıń keńeyiwi menen birge keledi. Bul, ásirese, studentlerdiń ilimiy-izertlew jumısların shólkemlestiriwde zárúrli áhmiyetke iye bolıp, olar dástúriy túrde studentlerdiń ilimiy seminarları, konferenciyaları ótkeriw, oqıw hám ilimiy-izertlew tapsırmaların orınlaw, kurs hám diplom dóretpelerin jazıw hám basqalar menen baylanıslı.joybarlar.
Informaciya texnologiyaları tekǵana oqıw yamasa baspa materiallardan paydalanıwǵa múmkinshilik beredi.
izertlew xarakterine iye, sonıń menen birge, multimedia kursları, Internet resursları - elektron maǵlıwmatlar bazaları, kitapxanalar katalogları hám jıynaqları, arxivlar hám basqalar.
Pedagogikalıq qadaǵalaw oqıw procesin shólkemlestiriwdiń tiykarǵı formalarınan biri bolıp tabıladı, sebebi ol oqıwshılardıń oqıw hám kognitiv iskerligi nátiyjelerin, oqıtıwshınıń pedagogikalıq sheberligin hám jaratılǵan kadrlar tayarlaw sistemasınıń sapasın tekseriwge múmkinshilik beredi.[26].
Qadaǵalawdıń derlik barlıq múmkin bolǵan túrlerin elektron baspalar járdeminde, arnawlı islep shıǵılǵan kompyuter programmaları tiykarında oqıtıwshınan júktiń bir bólegin alıp taslaw hám qadaǵalawdıń natiyjeliligi hám waqıtında atqarılıwın asırıw imkaniyatın beretuǵın ámelge asırılıwı múmkin. Sonday etip, NIT den paydalanıw oqıw procesin baqlaw múmkinshiliklerin keńeytiredi.
Ásirese, ámeldegi hám aralıq basqarıw sistemasında kompyuter programmaların qóllaw nátiyjeli bolıp tabıladı. Arnawlı islep shıǵılǵan test programmaları yamasa test tapsırmaların óz ishine alǵan maǵlıwmatlar bazaları, bir tárepden, studenttiń ózin ózi baqlaw múmkinshiligin beredi, ekinshi tárepden, olar ámeldegi yamasa juwmaqlawshı qadaǵalawdıń ádetiy bólegin aladı.
Kompyuterdi sınaqtan ótkeriw sisteması ózgertiwge ruxsat bermeytuǵın bólek programma yamasa toltırıw oqıtıwshına júklengen universal programmalıq támiynat qabıǵı bolıwı múmkin [ 15].