Жаҳон иқтисодиёти ва дипломатия университети

амортизация функцияси. Сиёсий мафкуралар жамият, гурухлар, инди-
вид эҳтиёжлари билан уларни қондиришнинг амалдаги имкониятлари ўрта-
сида номувофиклик юзага келган вазиятда ижтимоий кескинликни юмша-

225
тишга хизмат қилади. Таклиф этилаетган идеаллар индивидни муваффақият-сизликлардан сўнг ўзида яна қайтадан фаол ҳаракатлар учун куч топишга мажбур қилувчи, илҳом берувчи мазмун сифатида майдонга чиқади;
• муайян ижтимоий гуруҳ манфаатларини ифодалаш ва ҳимоя қилиш
функцияси. Сиёсий мафкуралар қандайдир ижтимоий гуруҳнинг манфаатлар
асосида пайдо бўлиши туфайли улар ана шу манфаатларни ифодалаш ва уларни
бошқалар олдига қўйишга хизмат қилади.
Бу функцияларни сиёсий мафкуралар ўзларини сиёсий онгнинг бошқа шаклларидан, масалан, сиёсий руҳшуносликдан фарқ қилувчи икки хусуси-яти туфайли амалга оширади:

• 
  тотал аҳамиятга (ёки глобалликка) даъво қилиш;
  
• 
  меъёрийлик.
  

Ҳар қандай сиёсий мафкура бошқа мафкураларни сиқиб қўйишга ва ўзи илгари сураётган ғояни амалга ошириш йўлида ҳамма нарсадан фой-даланишга интилади. Мафкурани тарғибот иши билан чалкаштирмаслик лозим. Агар мафкура сиёсий тасаввурларнинг мавжудлик шакли бўлса, сиёсий тарғибот уларни тарқатишнинг асосий воситасидир. Ҳозирги замон-нинг асосий мафкуравий оқимлари сиёсатшуносликда мустақил фан си-фатида ғоявий-сиёсий миқёсга эга бўлади. ТТТу сабабли, сиёсат билан маф-кура ўртасидаги нисбат сиёсатшунослик таҳлилининг муҳим объектлари-дан бири ҳисобланади.
Деярли барча ривожланган ғарб мамлакатларининг тажрибаси шуни яққол исботлайдики, сиёсий феноменларнинг илмий таҳлили тадқиқотчи-нинг ғоявий позициялари билан бемалол келиша олади. Агар XX асрнинг 60-йилларида ғарбдаги кўп жамиятшунослар мафкураларнинг тамом бўлганли-ги ҳақидаги концепциянинг ташаббускорлари сифатида чиққан бўлсалар, 70-80-йилларга келиб, қайта мафкуралаштиришнинг зарурлиги ҳақида сўз юри-та бошладилар, машҳур француз социологи Р. Арон эса «мафкураларнинг ўлмаслигини» эълон қилди. Ғарб сиёсатшуносларининг кўпчилиги ўз ёнда-шувлари, қоидалари, хайрихоҳликларига кўра либераллар, консерваторлар, социал-демократлар, марксистлар ва бошқалар сифатида тавсифланади. Бун-дай тасниф асосида, шубҳасиз, мафкуравий баҳолаш ҳам ётади. Шу сабабли, сўз мафкурадан холи қилиш ҳақида эмас, балки турли ғоявий-сиёсий оқим-лар ва ёндашувлар плюрализмининг қарор топиши, уларнинг ёнма-ён яша-ши ва бир-бирига нисбатан очиклиги ҳақида бориши лозим.