Jalilova s. X. Taraqqiyot psixologiyasi va differentsial psixologiya

Tafakkur va intellekt. D.Veksler ma`lumotlariga ko`ra 19-20 yoshda intellect rivojlanishning maksimal darajasiga erishadi, keyin stbillashuv bosqichi boshlanadi. Bu ma`lumotlar E.I.Stepanov tadqiqotlarida ham tasdiqlangan. 30-34 yoshda intellektual funktsiyalar mahsuldorligi pasayishi ro`y beradi. Agar 20 yoshlilarning mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini 100 % deb olinsa, 30 yoshda 87 %, 50 yoshda 80 %, 60 yoshda 75 % bo`ladi (Pako).
Kreativlik. A.K.Konatov ma`lumotlariga ko`ra erkaklarda 25 yoshdan 55 yoshgacha kreativlik bitta darajada saqlanib qoladi, 55 yoshdan keyin pasayadi. Ayollarda yosh o`tishi bilan pasaya boshlaydi.

jins	yosh
	25 yoshgacha	26-40 yoshgacha	41-55 yosh	55 yoshdan yuqori
Erkaklar	6,8	6,8	6,9	6,0
ayollar	6,5	6,4	6,2	5,9

Yoshlik davrida yigit va qizlar kamolatiga uchta muhim psixologik mehanizm, ya’ni mehnat jamoasi, oila mikromuhiti va norasmiy ulfatlar ta’sir ko‘rsatadi.

Shaxs xarakterini shakllantiruvchi yoki uning mustahkam ichki rishtalarni emiruvchi omil mehnat jamoasidagi ijtimoiy fikrdir. Jamoaga bo‘ysunish har bir a’zoning burchidir. Ayrim hollarda ko‘ngillikning ta’zyiqiga uchragan shaxsda prinsipiallik, adolatlilik singari hislar, shaxsiy nuqtai nazar bo‘shashib qoladi, natijada ikkilanish tuyg‘usi paydo bo‘ladi.
Ulfatlar davrasi shaxsiy mayli, qiziqish, intilishi, orzu-istagi, maqsadi, qarashlari, ishi va xulqi bir-biriga mos tengdoshlardan iborat bo`lib, u ham inson xarakteriga o‘zgarishlar kiritadi.
Oila muhiti ham yigit va qizlarning ruhiyati hamda ma’naviyatini o‘zgartiradigan omil vazifasini o‘tashi mumkin.