Jaligi resurslari va ulardan samarali foydalanish

2.1.4.Qishloq xo‘jaligida yagona yer solig’ini belgilash va uni to‘lash tartibi. Yer monitoringi va davlat yer kadastri.
O’zbekiston Respublikasida yerga egalik qilish va yerdan foydalanish pullik hisoblanadi. Yer uchun to’lovlarni kiritishdan asosiy maqsad yerdan oqilona foydalanishni rag’batlantirish, yerlarni o’zlashtirish va muhofaza qilish, tuproq unumdorligini oshirish, turli sifatli yerlarda xo’jalik yuritishning ijtimoiy-iqtisodiy sharoitlarini tenglashtirish hisoblanadi.
Yer uchun to’lovlar uch xil shaklda mavjud: yer solig’i, ijara haqi, yerning me’yoriy qiymati
O’zbekistonda amalga oshirilgan moliya-kredit islohoti natijasida fermer xo’jaliklarini soliqqa tortish tizimini takomillashtirish quyidagi bosqichlarda amalga oshirildi: 1991-1994 yillarda - yer uchun soliq, 1995-1998 yillarda – yer solig’i; 1999 yildan – qishloq xo’jalik tovar ishlab chiqaruvchilarining byudjetga to’lovlarini ixchamlashtirish maqsadida - yagona yer solig’i shaklida amalga oshirilmoqda. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 1998 yil 10 oktyabrdagi farmoni va O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 1998 yil 26 dekabrdagi 539-sonli qaroriga muvofiq 9 xil soliq birlashtirilib, yagona yer solig’i joriy qilindi. Ya’ni, aniqroq qilib aytilganda, qishloq xo’jaligi tovar ishlab chiqaruvchilari uchun yagona yer solig’i quyidagi soliq va yig’imlar o’rniga joriy etildi:

• 
  Daromad (foyda) solig’i;
  
• 
  Qo’shilgan qiymat solig’i;
  
• 
  Ekologiya solig’i;
  
• 
  Suv resurslaridan foydalanganlik to’g’risida soliq;
  
• 
  Yer solig’i;
  
• 
  Yer ostidan foydalanganlik uchun soliq;
  
• 
  Mol-mulk solig’i;
  
• 
  Ijtimoiy infrastrukturani rivojlantirish solig’i;
  
• 
  Boshqa maxalliy soliq va yig’imlar.
  

Yagona yer solig’ini to’lovchilariga O’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksining 362-moddasiga muvofiq:

• 
  qishloq xo’jaligi tovarlari ishlab chiqaruvchilar (shu jumladan fermer xo’jaliklari, qishloq xo’jaligi kooperativlari, agrofirmalar);
  

• 
  qishloq xo’jaligi yo’nalishidagi ilmiy-tadqiqot tashkilotlarining tajriba-eksperimental xo’jaliklari va ta’lim muassasalarining o’quv-tajriba xo’jaliklari kiradi.
  

Ushbu yuridik shaxslar boshqa xo’jalik faoliyati bilan shug’ullanishidan qat’iy nazar, yagona yer solig’i to’lovchilari hisoblanadi.
Qishloq xo’jaligi tovar mahsuloti ishlab chiqaruvchi kichik korxonalar o’z ixtiyoriga ko’ra byudjetga kichik korxonalar uchun belgilangan yagona soliqni yoki yagona yer solig’ini to’laydi.
Qishloq xo’jaligini yuritish uchun egalik qilish, foydalanishga yoki ijaraga berilgan yer maydoni yagona yer solig’iga tortish obyekti hisoblanadi. Qishloq xo’jaligi yer maydonlari, ularning sifati va joylashgan joyi bo’yicha yer balansi, yer xaritalari, tekshiruv materiallari va boshqa yer kadastri hujjatlari bo’yicha qabul qilinadi.
Yagona yer solig’i to’lashga o’tmagan xo’jaliklar uchun soliqqa tortishning amaldagi tartibi saqlanib qoladi, ya’ni ular oldingidek barcha turdagi soliqlarni to’laydi.