Jahon siyosiy-mafkuraviy ta’limotlar fanining ob’ekti, perdmeti, maqsad va vazifalari. Reja

14. 2. T. Mor - sotsial upotist. « Utopiya » asarining goyaviy - siyosiy mazmuni.
Tomas Mor - ingliz gumanisti, davlat arbobi, yozuvchi, xayoliy falsafaning kuzga kuringan namayondalaridan biri. U 1478 yilda Londonda sud amaldori oilasida dunyoga keldi. Okford universitetida taxsil olib, « Bibliya » ni chukur urgandi. Bu mukaddas kitob taьsirida unda gumanistik karashlar shakllandi. Uz davri ijtimoiy tuzumiga nisbatan tankidiy kuz bilan karash unda ijtimoiy tengsizlikka asoslangan jamiyat xakidagi goyalarning paydo bulishiga olib keldi.
1516 yil « Davlatning eng yaxshi tuzumi tugrisida va yangm Utopiya oroli xakida bagoyat foydali, xam marokli, xam oltin kitob » deb nomlangan asarini yaratdi. Bu asar keyinchalik kiskartirilib «Utopiya » nomini oldi.
Asar ikki kismdan iborat. Asarning avval ikkinchi kismi yozildi. Ushbu kismda T. Mor uzining xayoliy davlatini yaratadi. Yozuvchi Utopiya ( « aslida yuk joy ») orolida uziga xos turmush tarziga ega jamiyat yaratadi. Bu jamiyatda barcha odamlar olti soat mexnat kiladi. Barcha moddiy neьmatlar xamma uchun teng, boy xam, kambagal xam yuk. Odamlar uz imkoniyatiga yarasha mexnat kiladi. Moddiy neьmatlar urtada , jamoa mulki xisoblanadi.


^{1. Falsafa komusiy lugat. T. Shark. 2004 y. 372 – bet.}
Odamlar tamonidan yaratilgan moddiy neьmatlar jamoa omborxonalarida saklanadi. Kimga nima kerak bulsa, extiyojiga karab ishlatadi. Odamlar mexnatdan bush paytlari ilm – fan, adabiyot va sanьat xamda sport bilan shugullanishgan.
Orolda xususiy mulk yuk, shuning uchun xamma bexavotir yashashga urganishgan. Xatto odamlar bemalol uz uylarini ochik koldirib ketaverishadi, orolda urnatilgan tartibga kura, mol – dunyoga berilib ketmasliklari uchun odamlar uz uy - joylarini xar un oyda uzaro almashinib turishgan.
Orolda bugun bizga kimmatbaxo xisoblangan laьl, gavxar, yokut va olmos kabi toshlardan odamlar jirkanishgan, bu toshlarni bolalar uynab yurishgan. Oltindan esa kullar va jinoyatchilarni zanjirband kilishda zanjir yasashgan.
Axolining asosiy kismini erkin kishilar tashkil etgan. Fakat jinoyatchilardan kullar va xizmatkorlar urnida foydalanishgan. Ularning zimmasiga eng ogir va iflos ishlar yuklatilgan. Ammo kullar agar yaxshi xizmat kilib, odamlar ishonchini oklasa, ular yana erkin kishiga aylanishi mumkin. Kulning bolasi kul sanalmagan.
Tomas Mor ijtimoiy tenglikka asoslangan, insoniy xukuklar karor topgan, tarakkiy etgan davlat yaratdi. Ammo T. Mor bu davlatni real xayotda amalga oshirish yul – yuriklarini bilmas edi. Balki u Angliyaning mavjud jamiyatida uzi orzu kilgan bu davlatni barpo etish mumkin emasligini xam anglab etgandir.
T. Mor ushbu asarning birinchi kismini keyinrok yaratdi. Asarning birinchi kismida Angliya jamiyatida sodir bulayotgan adolatsizliklarni kuzatib, uni kattik tankid kiladi. Oddiy xalk asoratga solayotgan gov tutish va gadoylarga karshi chikarilgan shafkatsiz konunlarni insonga nisbatan zurlik timsoli, deb xisoblaydi. U xalk boshiga tushayotgan barcha kulfatlarning asl sababchisi sifatida xususiy mulkni ayblaydi. Xukumatni xalk manfaatlariga zid ish yuritayotganligini fosh etuvchi goyalarni ilgari suradi.
Tomas Mor ingliz jamiyatida ijtimoiy tengsizlikka barxam berish, inson xak - xukuklarini poymol etilishiga karshi kurashish uchun xayoliy yulni tanladi. U uz xayolida shunday mamlakatni orzu kiladiki, unda inson inson ustidan xukumron emas, aksincha inson inson bilan dust – birodar, ijtimoiy teng, mexnat oldida barcha barobar goyalari asos kilib olindi.