«jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar»

ifodalanishidir.
@ Nisbiy ustunlik nazariyasi — agar bir mamlakat boshqa mamlakat bilan solishtirganda 
nisbatan kamroq xarajatlar bilan ishlab chiqara oladigan tovarlarni ishlab chiqarishga ixtisoslashsa 
ularning birida ishlab chiqarish boshqasiga nisbatan mutlaq samaraliroq bo’lishidan qat’iy nazar 
o’zaro savdo har ikki mamlakat uchun foydali bo’ladi.
@ Savdodan keladigan yutuq (gains from trade) — mamlakatlar o’zlari nisbiy ustunlikka ega 
bo’lgan tovarlarni ishlab chiqarishga ixtisoslashganda savdoda ishtirok etuvchi har ikki mamlakat bu 
savdodan oladigan iqtisodiy naf.
Nisbiy ustunliklar nazariyasida jahon ikki mamlakatdan iborat va ular ikki tovar bilan savdo qiladi 
deb faraz qilingan edi. Amalda esa bunday holatning bo’lishi mumkin emas, albatta. Jahondagi 
mamlakatlar ichidan ikkitasining faqat ikki tovar bilan o’zaro savdosini o’rganmoqchi bo’lsak ham, bu 
savdoni ushbu mamlakatlar va boshqa mamlakatlar umumiy savdosidan hamda juda ko’p miqdordagi 
tovarlar orasidan ajratib olishning imkoni yo’q.
Nisbiy ustunlik nazariyasining ahamiyatini baholash juda mushkul, albatta. U bir necha o’n yillar 

---

9 
davomida xalqaro savdoni tushuntirib beruvchi va barcha iqtisodiy bilimlarga kuchli ta’sir o’tkaza olgan 
asosiy nazariyalarning biri bo’lib qoldi. Iqtisodiyotdagi klassik maktab vakillari tomonidan qilingan ko’p 
sonli o’zgartirishlar va kengaytirishlar bilan nisbiy ustunlik nazariyasi amalda birinchi bo’lib jami talab 
va jami taklif muvozanatini izohlab berdi. Tovar qiymati uni ishlab chiqarishga sarflangan mehnat 
miqdori bilan aniqlanishi ko’zda tutilgan bo’lsa-da, nisbiy ustunlik nazariyasi tovarning qiymati ushbu 
tovarga ham mamlakat ichidagi, ham xorijdagi jami talab va taklifning nisbati bilan aniqlanishini 
ko’rsatib berdi.