«jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar»

 
Ishlab chiqarish omillari nisbati nazariyasi
 
Ishlab chiqarish omillari nisbati nazariyasidagi asosiy gipotezalardan biri alohida olingan tovarning 
mehnat yoki kapital sig’imliligi hamda mamlakatlarning ishlab chiqarish omillari bilan bir xil 
ta’minlanmaganligi hisoblanadi.
Omillar intensivligi (factor intensity) — ma’lum bir tovarni yaratish uchun ishlab chiqarish 
omillari nisbiy sarfini belgilovchi ko’rsatkich. 
Omillar serobligi (factor abundance) — mamlakatning ishlab chiqarish omillari bilan nisbiy 
ta’minlanganligini belgilovchi ko’rsatkich.
Xeksher-Olin teoremasi (Heckscher—Ohlin Theorem) — har bir mamlakat o’z ishlab 
chiqarishlarida nisbatan katta hajmga ega bo’lgan omillarni talab etuvchi mahsulotlarni ustun 
darajada ishlab chiqarish va eksport qilishga ixtisoslashadi, binobarin, bu mamlakatlar milliy xo’jalik 
nuqtai nazaridan nisbatan kamchil omillar bilan ta’minlangan tovarlarni import qiladilar. 
Samuelьson tomonidan isbotlangan Xeksher-Olin teoremasi to’g’riligi shartidan kelib chiquvchi bu 
teorema ishlab chiqarish omillari narxining muvozanatlashuvi yoki Xeksher-Olin-Samuelьson teoremasi 
nomini oldi.
@ Ishlab chiqarish omillari narxining muvozanatlashuvi (factor price equalization theorem) 
(Xeksher-Olin-Samuelson teoremasi) — xalqaro savdo savdo olib boruvchi mamlakatlarda gomogen 
ishlab chiqarish omillarining mutlaq va nisbiy narxlarini muvozanatlashuviga olib keladi.
Ishlab chiqarish omillari nisbati nazariyasi o’zining barcha kamchiliklari va mavhum tabiatiga 
qaramay hozirgi kungacha xalqaro savdoning rivojlanishini tushuntiruvchi eng mashhur nazariyalarning 
biri bo’lib qolmoqda. SHuning uchun ham bu nazariyaning turli mamlakatlar, tovarlar va ichlab chiqarish 
omillariga nisbatan ulkan ctatistik massivlar yordamida empirik yo’llar bilan tekshirilishiga ajablanmasa 
ham bo’ladi.
Leontьev bir necha empirik testlar yordamida Xeksher-Olin nazariyasi shartlari amalda 
bajarilmasligini ko’rsatib berdi.