|
85
IKKINCHI QI SM
«YELKA QISISH”
Bu qism quyidagilarni o‘z ichiga
oladi:
Zulmatdan yaralgan qiz — tamaki quvonchi — ko'cha daydisi — o‘lik maktublar — Gitleming tugïlgan kuni — yuz foiz oriy nemisning terlashi — o‘g‘rilik ostonasi — olov ichidagi kitob.
IXBOB
ZULMATDAN YARALGAN QIZ
£)
BA’ZI STATISTIK MA’LUMOTLAR
Birinchi kitob o'g'irlangan sana — 1939-yil 13-yanvar.
Ikkinchi kitob o‘g‘irlangan sana — 1940-yil 20-aprel.
Birinchi va ikkinchi o‘g‘rilik orasidagi vaqt — 463 kun.
Agar bulami yengil-yelpi qabul qilsangiz: “O‘g‘rilikni davom ettirish uchun biroz olov va odamning qichqirig‘i kerak, xolos”, — deb aytgan bo‘lardingiz. Garchi o‘g‘irlangan kitob uning qo‘lida tutayotgan, hatto, qovurg‘alarini jizg‘anak qilib tashlagan bo‘lsa ham beparvolik bilan: “Lizel Mcmingeming navbatdagi kitobni o‘g‘irlashi uchun shular yetarli bo‘lgan”, — deyishingiz mumkin.
Biroq ushbu vaziyatda bitta muammo mavjud: o‘sha payti yengil- yelpi va beparvo fikrlashning mavridi emasdi.
O‘sha payt atrofda bo‘layotgan voqealami ko‘z qiri bilan kuzatish, yuz o‘girish yoki pechkani tekshiradigan vaqt emasdi, chunki kitob o‘g‘ri- sining ikkinchi kitobni o‘g‘irlashi nafaqat uning chanqoqligi va boshqa omillar ta’sirida yuz bergandi, balki o‘sha o‘g‘rilik yaqin kelajakdagi boshqa voqea-hodisalaming ham kurtak yozishiga turtki bo‘lgandi. Ikkinchi o‘g‘rilik kitob o‘g‘risiga kitob o‘g‘irlashda davom etishi uchun zamin hozirlagandi. U Hans Hubermanni yahudiy jangchisiga yordam berish bo‘- yicha reja tuzishga ilhomlantirdi. Bu voqea menga xuddi xavf doimo yangi xavfni tug‘dirgandek, bir hayot ikkinchi bir hayotga sabab bo‘lgandek va bir o‘lim boshqa o‘limga boshlaganidek bir imkoniyat ikkinchisini keltirib chiqarishini yana bir bor isbotlab berdi.
* * *
Bir tomondan buni peshonaga yozilgan taqdir deyishimiz mumkin.
87
Odamlar natsistlar Germaniyasi antisemitizm1 mafkurasi, haddan tashqari g‘ayratli yetakchi va g‘azab otiga mingan xalq asosiga qurilgan deb aytishi mumkin, ammo bulaming barchasi nemislarning bitta qiziq mashg‘ulotga bo‘lgan cheksiz muhabbatisiz hech narsa bo‘lmay qolar edi: o‘t qo‘yish.
Nemislar istalgan narsaga: do‘konlar, yahudiylar ibodatxonalari, reyxstaglar, uylar, shaxsiy buyumlar, nobud bo‘lgan odamlar va, albatta, kitoblarga o‘t qo‘yishni, kulini ko‘kka sovurishni juda xush ko‘rishardi. Ular, ayniqsa, kitoblami yoqishdan o‘zgacha zavq olishar, o‘z navbatida kitoblarga befarq bo4lmaganlar uchun awal yetishish imkonsiz bo‘lgan ba’zi nashrlarga qo‘llarini qo‘yish imkoniyatini berardi. Bunday tashnalik- ka chalingan odamlar orasida biz yaxshi taniydigan Lizel Meminger ismli ozg‘in qiz ham bor edi. U qo‘lga kiritgan kitob 463 kun kutganiga yarasha arzirli edi. Hayajonga va go‘zal mug‘ombirlikka boy bo‘lgan lain oxirida to‘pig‘ini qonatib olgan va suyukli kishisining qoUidan tarsaki yegan Lizel Meminger ikkinchi muvaffaqiyatli o‘g‘riligini amalga oshirgandi. “Yelka qisish” — muqovasiga qizil harflar bilan yozuvlar bitilgan moviy kitob bo‘lib, sarlavha ostida mo‘jaz qizil kakku qushning surati chizilgan edi. Lizel orqasiga nazar tashlab, ushbu kitobni o‘g‘irlaganidan zig‘ircha ham uyalmadi. Aksincha, xuddi qomidagi kichkina hovuzchaning chanqog‘ini bostirganidek mag‘rurlik va faxr hissini tuydi. Vaholanki, uning ushbu kitobni o‘g‘irlashga bo‘lgan istagini g‘azab va nafrat yanada kuchaytirib yuborgandi. Darhaqiqat, 20-aprel — fyureming tug‘ilgan kunida tutab yotgan kullar orasidan kitobni sug‘urib olayotganida Lizel zulmatdan ya- ralgan qiz bo‘lgandi.
Albatta, sizda: “Nima uchun u g‘azab ostida o‘g‘rilik qildi?” — degan savol tug‘ilishi tayin. Xo‘sh, u nimadan bunchalik g‘azablandi? So‘nggi to‘rt-besh oy ichida uning bunday his-tuyg‘ulami yuzaga chiqari-
1 Antisemitizm — milliy va diniy bid'at-xurofot, yahudiylarga dushmanlik ko‘zi bilan qarash. Tarixda antisemitizm turli shakllarda: atayin yolg‘on, tuhmat tarqatish, har xil kamsitishlardan tortib, to ommaviy ravishda aholini ko‘chirib yuborish va qirg‘in qilish, genotsidgacha namoyon bo'lgan. Antisemit — yahudiylarga dushmanlarcha qarovchi odam.
88
shi uchun arzirli qanday voqea sodir bo‘ldi?
Muxtasar qilib aytganda, javob “Himmel” ko‘chasidan fyurerga, Lizelning qayerdaligi noma’lum haqiqiy onasiga borib taqaladi va yana qaytib keladi.
Boshqa aksariyat ko‘rguliklar singan bu safar ham hammasi xur- sandchilikdan boshlandi.
XBOB
TAMAKI QUVONCHI
1939-yil oxiriga kelib Lizel Molkingdagi hayotga to‘liq moslashib ketdi. U hali ham tushiarida vafot etgan ukasini ko‘rib chiqar, onasini qattiq sog‘inardi, lekin endi unga ko‘ngli taskin beradigan narsalar talay- gina edi.
U o‘gay otasi Hans Hubermanni ham, haqorat va jerkishlariga qara- may o‘gay onasini ham yaxshi ko‘rib qolgandi. Eng yaqin do‘sti Rudi Shtaynemi ham ba’zan yoqtirar, ba’zan esa nafratlanib ketardi. Bu o‘smir- lar orasida uchraydigan odatiy holatlardan biri. Garchi u sinfdoshlari oldi- da sharmanda bo‘lgan bo‘lsa-da, o‘qish va yozishda mahorati kun sayin oshayotganidan va sinfda o‘zining munosib o‘mini topish arafasida turgan- ligidan ham baxtiyor edi. Bularning barchasi unga hech bo‘lmaganda mamnuniyat hissini bag‘ishlar va tez orada to'laqonli “baxtli bo‘lish” dara- jasiga chiqishida umid ato etardi.
(S
Do'stlaringiz bilan baham: |
