Jahon adabiyoti” fanidan yakuniy nazorat savollari “Belgamish” dostoni

. Tragediyaning tashqi bo‘linishi.

Tragediyaning qismlari uning hajm jihatdan bo’linishlari quyidagicha: prolog, episodiy (epizod), eksod va o’z navbatida parod va stasimga bo’linuvchi xor qism; oxirgi qismlar hamma xor qo’shiqlariga xos, ayrimlarining o’ziga xos xususiyatlari sahnadan aytiladigan qo’shiq va kommoslardan iborat.
Prolog – tragediyaning xor paydo bo’lgungacha davrdagi yaxlit bir qismi. Episodiy – tragediyaning barcha xor qo’shiqlari orasidagi yaxlit bir qismi. Eksod – tragediyaning o’zidan so’ng xor qo’shig’I aytilmaydigan yaxlit qismi. Xorning parodi – xorning birinichi yaxlit nutq qismi. Stasim – anapestsiz va traxeysiz bo’lgan xor qo’shig’i. Kommos – esa xor va aktyorlarning alamli yig’I qo’shig’i.

157. 
     . Balzak va tanqidiy realizm adabiyoti.
     

Javobi/ Onore de Balzak (1799–1850) Dantening “Ilohiy komediya”sidan ruhlanib, o‘z asarlarini “Insoniyat komediyasi” degan nom ostiga birlashtirib, 3 qismga bo‘ladi. 1. “Xulqlar haqida etyudlar”. 2. “Falsafiy etyudlar”. 3. “Tahliliy etyudlar”. 1-qism barcha tabaqalarning hayoti va axloqi haqida tasavvurni gavdalantirishi, 2-qismga muallif dunyoqarashi va estetik qarashlarini ochib bergan asarlar kiritilishi kerak edi. Ulardan “Sag‘ri teri tilsimi” romani e’tiborga loyiq. Muallif insonning hayot nuqtai nazarini belgilovchi 3ta sababni ko‘rsatadi – istamoq, bajara olmoq va bilmoq. Yozuvchining ta’kidlashicha, “istamoq” va “ bajara olmoq” odamni yondiradi va yemiradi, faqat “bilmoq” behuda vaqt sarflashning oldini oladi. “Gobsek” qissasining bosh qahramoni millioner-sudxo‘r Gobsek “puling qancha ko‘p bo‘lsa, sen shuncha qudratli bólasan" degan falsafani ózlashtirib yoshligidan pul tôplaydi. Uning na dóstlari va na qarindoshlari bor. Tilladan boshqa hech narsani tan olmaydigan chol bôladi.

158. 
     . Realistik roman qahramonlarining shakllantirish tamoyillari.
     

Borliq, inson va dunyoning o‘ziga xos tomonlarini aks ettirish maqsadida realizmni ilk bor toshlarga o‘yilgan suratlarda, antik davr asarlarida uchratamiz. Realizm adabiy oqim sifatida XIX asrning 30–40-yillariga kelibgina shakllandi. “Realizm” (lot. realis – mavjud, haqiqiy) – realizm termini tor va keng ma’nolarda qo‘llaniladi. Keng ma’noda realizmning ma’nosi badiiy asar bilan real voqelik munosabatidan kelib chiqadi, hayot haqiqatini bildiradi. Har qanday badiiy asarda voqelik u yoki bu tarzda aks etishi, voqelikni hayotga monand tarzda aks ettirish esa qadimdan mavjud edi. Tor ma’noda realizm hayotni haqiqatda mavjud narsa-hodisalar mohiyatiga muvofiq tarzda, voqelikda mavjud faktlarini tipiklashtirish asosida yaratilgan badiiy obrazlar orqali aks ettirishga asoslanuvchi ijodiy metod va ongli ravishda shu metodga tayangan adabiy yo‘nalishni bildiradi. Realizm shaxs va jamiyatni doimiy harakatda, dinamik aloqalarda aks ettiradi. Shanflyori va Dyuranti boshchiligidagi bir guruh fransuz yozuvchilari “realizm” terminining paydo bo‘lishiga sababchi bo‘ldilar.

159.