J. S. Salimov, N. B. Pirmatov

Transformatorning YK chulg‘ami “yulduz”, PK chulg‘ami esa “uchburchak”sxemasi (6.2,f-rasm) boyicha ulanganda YK chulg‘amida o'zgarish bo'lmagani tufayli bu chulg‘am uchun vektor diagramma

2. 
   u-rasmdagi bUan bir xil bo‘ladi (6.2,e-rasm).
   

Chulg‘amlari bir xil yo‘nalishda o‘ralgan, fazaviy chulg‘amlari uchlarining belgilanishi va bu chulg‘amlardagi EYK laming yo‘nalishlari ham bir xil bo‘lgan PK chulg‘amda liniyaviy EYK E_ah miqdor jihatdan shu chulg'am fazaviy EYK E_ub ga teng (E_ab= E_ub), teskari ketma- ketlikda ulab “uchburchak” sxemasi hosil qilinganda esa E_ab' =E_b'_u bo‘ladi).

2. 
   e-rasmdagi PK chulg‘am uchun vektor diagrammani qurishda yordamchi MN chizig‘ining doiradan yuqori qismida bironta nuqtadan YK chulg‘amning “B” fazaviy EYK vektori E_YB ga parallel qilib, unga mos yo‘nalishda E_ab =E_uv vektori chiziladi. Boshqa fazalarga oid EYK vektorlami ham shunday tartibda chizish mumkin. So‘ngra PK chulg‘am liniyaviy EYK vektori E_ah ni o‘ziga parallel qilib, uning “a” nuqtasi YK chulg‘am liniyaviy EYK vektori E_A1! ning MN chizig‘i ustidagi A nuqtasi bilan ustma-ust tushgunga qadar siljitiladi. Bu holda E_ab vektor soatning “11” raqamiga yo‘nalgan holatni egallaydi. Demak, transformator chulg‘amlarining ulanish guruhi 11 ekan. E_A[j vektoridan boshlab soat milining aylanishi bo‘yicha burchakni o‘lchab, uni 30° ga bo‘lganda ham shu natija (330° : 30° = 11) olinadi.
   

Amaliyot uchun muhim xulosa. Transformatorlaming ulanish gumhi faqatgina PK chulg‘amning YK chulg‘amga nisbatan o‘ralish yo‘nalishiga, PK fazaviy chulg‘amlarning uchlari qanday belgilanishiga
rasm). “B” fazaning ikkinchi (“b'-u”) g‘altagida hosil bo‘ladigan EYK E"_b neytralga yo‘nalgan, shu fazaga tegishli YK chulg‘am EYK E_b esa neytraldan chulg‘am boshiga yo‘nalgan. Shu sababli E"_b vektorini E_b ga teskari yo‘nalishda qo‘yiladi va uning uchidan “A” fazaning PK chulg‘amiga tegishli birinchi (“a-x'”) g'altagi EYK vektori E_Ani YK chulg‘amning “A” fazaviy EYK vektori E'_fl ga mos yo‘naltirib chiziladi. So‘ngra E'_fl vektorining uchini neytral nuqta bilan birlashtirib fazaviy EYK vektori E_a hosil qilinadi. “B” va “C” fazaviy chulg‘amlaming tegishlicha EYK vektorlari E_b va E_s lar ham xuddi shu tartibda hosil qilinadi (6.3,b-rasm). E_a va E_b vektorlaming uchlarini birlashtirib E_ah vektorining yo‘nalishi va kattaligini aniqlaymiz.


hamda ularning ulanish sxemalariga bog‘liq bo‘lib qolmasdan, YK. va PK fazaviy chulg‘amlarni qanday ketma-ketlikda ulab « a» sxemasini hosil qilishga ham bog‘liq bo‘ladi.
3. Chulg‘amlarining o‘ralish yo‘nalishi va uchlarining belgilanishi bir xil bo‘lib Y/Z sxema bo'yicha ulangan (6.3,a-rasm) transformatoming PK chulg‘am EYK lari vektor diagrammasini (6.3,6- rasm) qurish uchun “A” fazaning (“a-x'”) va B fazaning (“b'-y”) g‘altaklari o‘zaro qarshi ulanganligi tufayli ularda hosil bo‘ladigan EYK lar bir-biridan 120° siljigan hamda EYK lari teskari yo‘nalganligidan ulami geometrik ayirish natijasida fazaviy EYK vektorlari (E_a, E_b, E_s) hosil qilinadi, ya’ni: E = E"_b-E'_fl, E_A= E"_C-E'_A, E_c= E"_a-E’_c (6.3,b-
Bu vektorni o‘ziga parallel ravishda YK chulg‘am uchun qurilgan vektor diagrammaning “A” nuqtasiga liniyaviy vektor E_ab ning “a” nuqtasi ustma-ust tushadigan qilib ko‘chirilganda E_ah vektori soatning “11” raqamiga yo‘nalganligi kuzatiladi (6.3,d-rasm). Demak, berilgan sxema uchun chulg‘amlaming ulanish gumhi “11” ekan.

2. 
   Uch fazali transformator chulg‘amlarining ulanish guruhlarini tajriba yo‘li bilan aniqlash va ularning qoilanish
   

sohalari

1. 
   Ulanish guruhlarini tajriba yoii bilan aniqlash usullari.
   

1. Fazometr u s u l i. Bu usul YK va PK chulg‘amining mos liniyaviy kuchlanishlari (yoki EYK lari) orasidagi faza siljish burchagini fazometr (

3. 
   rasm. «Yulduz-zigzag» sxemasi (a) uchun kuch transformatorlarining ulanish guruhini aniqlashga oid vektor diagrammalar (b, d) .
   

Ketma-ket chulg‘amidagi tokni cheklash uchun uni qo'shimcha qarshilik r_qo._sh orqali ulanadi. So‘ngra transformatoming YK chulg‘ami uch fazali simmetrik kuchlanishli elektr tarmog‘iga ulanadi. Shuni ta’kidlash lozimki, o'lchash qulay bo'lsin uchun fazometrning shkalasi 360° gacha bo‘lgani maqsadga muvofiq hisoblanadi.

2.