J. S. Salimov, N. B. Pirmatov

rasm. Kuchlanishi RPN usulida rostlanadigan kuch transformatorlari:

a) quwati 2500 kV-A bo‘lgan birfazali (1 — bak; 2 — termosifonli filtr; 3 — rostlash qurilmasini yuritish mexanizmi; 4 — kontaktorlar joylashtirilgan bak; 5 — mufta; 6 — kengaytirgich; 7 - saqlovchi truba; 8, 9 — tegishlicha PK va YK o‘q o‘tkazgichli izolatorlar; 10 — radiatorlar); b) quvvati 1000 kVA, kuchlanishi esa 35 kV bo‘lgan uch fazali (11 — chulg‘am; 12 — kengaytirgich; 13 — rostlanuvchi shoxobchalami qayta ulagich qurilmasi).
Ko‘pchilik hollarda “yulduz” sxemasi bo‘yicha ulangan har bitta faza chulg‘amining “nol” nuqtasida bajariladi. 5.4,-rasmdagi sxema qo‘llaniladi. 5.4,c- rasmdagi sxema nominal kuchlanishi 38‘5 kV bo‘lgan chulg‘amlar uchun, 5.4,d-rasmdagi sxema esa chulg'amning kuchlanishi 220 kV gacha bo'lgan transformatorlar uchun bajariladi va chulg‘amni o‘rashda uning bitta yarmi o‘ng o‘ralsa, ikkinchi yarmi chap o‘raladi.
Kuchlanishni rostlashning RPN turida iste’molchini energiya bilan ta’minlashning uzilmasligi, uning PBV turiga nisbatan katta afzalligidir, lekin RPN turidagi qayta ulagichning murakkabligi va, shu bilan birga, tannarxining qimmatligi uning kamchiligidir. Quwati 400+630000 kV A bo‘lgan zamonaviy transformatorlarda ishlatiladigan kuchlanishni rostlashning RPN turida rostlanishi ±(10+16) foizlarda amalga oshiriladi.
RPN bilan ta'minlangan bir fazali kuch transformatorining tashqi ko‘rinishi va uch fazalining aktiv qismi 5.5-rasmda ko‘rsatilgan.
Nazorat savollari:

1. 
   Transformatoming tashqi xarakteristikalarini tahlil qiling.
   
2. 
   Kuchlanish tushishi AU qanday hisoblanadi?
   
3. 
   Transformatoming kuchlanishi qanday usullar bilan rostlanadi?
   

3. 
   BOB. TRANSFORMATOR CHULG‘AMLARINING
   ULANISH GURUHLARI VA
   TRANSFORMATORLARNING PARALLEL ISHLASHI
   
   1. 
      Transformator chulg‘amlarinmg ulanish guruhlarini aniqlash
      

1. 
   rasmda bir fazali transformatorning bitta o‘zagida joylashtirilgan ikkita (1 va 2) chulg‘amni bir xil magnit oqim () kuch chiziqlari tomonidan kesib o‘tayotgan hol ko‘rsatilgan. Agar chulg‘amlaming o‘ralish yo‘nalishi va uchlarining belgilanishi bir xil bo‘lsa (6.1,a-rasm), ularda hosil bo‘lgan EYK lar (masalan, tekshirilayotgan payt uchun chulg‘amning oxiridan boshiga) bir xil yo‘nalgan bo‘ladi va, demak, faza bo‘yicha mos tushadi.
   

Agar shu chulg‘amlardan bittasida, masalan, PK (2) chulg‘am uchlarining belgilanishi almashtirilsa, undagi hosil bo‘lgan EYK ning chulg'am uchlariga nisbatan yo‘nalishi teskariga o'zgaradi, ya’ni bu holda “a” dan “x” ga yo'nalgan bo‘lib, YK va PK chulg‘amlar EYK lari Ej va E₂ faza bo‘yicha 180° ga siljigan bo‘ladi.
Chulg‘am uchlarini o'zgartirmasdan bironta (masalan, PK) chulg'amning o‘ralish yo‘nalishini o‘zgartirganda ham E^ va E₂ EYK laming o'zaro siljish fazasi 180° bo'ladi. Shunday qilib, YK va PK fazaviy chulg‘amlar EYK lari orasidagi faza siljishi shu chulg‘amlar uchlarining belgilanishiga hamda o‘ralish yo‘nalishiga bogiiq boiadi. Mazkur chulg‘amlar bitta o‘zakda joylashtirilganda bu siljish 0 yoki 180° ga teng boiishi mumkin.
Uch fazali transfomatorlarda chulg‘amlaming ulanish guruhlari YK va PK chulg‘amlarga tegishli bir xil liniyaviy kuchlanishlari vektorlarining o‘zaro siljish burchagini ifodalaydi.
Chulg‘amlarning ulanish guruhini odatdagi (siferblatli, ya’ni doirachada U12 raqamlar ko‘rsatilgan) soatdan foydalanib aniqlash usuli amalda o‘ng‘ay hisoblanadi (bu usul standartda ham belgilangan).
6.1-rasm. Bir fazali transformator chulg ‘amlarining ulanish guruhini aniqlashga oid chizmalar.