Ызбeкистoн рeспубликaси

XVII-XIX asrlarda xalqaro munosabatlar.
Buyuk geografik kashfiyotlar tufayli Portugaliya, Ispaniya, Gollandiya o’z 
kemalari va qurollarining afzalliklariga tayanib, okean ortida bir qator 
mustamlakalarni qo’lga kiritganlar. Mustamlakalarni talon-taroj qilinishi 
Yevropada kapitalni tezroq to’planishida muxim omil bo’ldi. Bu esa Osiyo, Afrika 

---

8 
va Lotin Amerikasi mamlakatlarini Yevropaning ilg’or mamlakatlaridan ancha 
orqada qolib ketishiga olib keldi. 
XV-XVI asrlarda buyuk geografik kashfiyotlar davrida Ispaniya va 
Portugaliya Yangi dunyoga olib boradigan muxim savdo yo’llarida qulay 
mavqeni egalladi. Ispan mustamlakachilari Amerikadan xisobsiz boyliklarni qo’lga 
kiritdilar. Ammo, feodallar Ispaniyasining qoloqligi, shaxarlar, xunarmandchilikni 
taraqqiy etmaganligi dvoryanlarni mablag’larini sovurishi oqibatida bu ulkan 
boyliklar Ispaniyada o’z maxsulotlarini sotuvchi golland, ingliz va fransuz 
savdogarlari qo’liga o’ta boshladi. Bu davrda Frantsuz qirolligi Ispan va Avstriya 
Gabsburglari bilan to’xtovsiz urushlar olib bordi. Bu urushlarda o’z chegaralarini 
va savdo yo’llarini yanada kengaytirish uchun kurash olib bordilar. Yevropaning 
xristian qirolligi xisoblanmish Fransiya Avstriya Gabsburglariga qarshi Turkiya, 
Shvetsiya va Polsha bilan ittifoq tuzdilar. 1648 yildan boshlab Fransiya va 
Shvetsiya german millatining «Muqaddas Rim imperiyasining tuzilishi va 
chegaralarning kafolati» vazifasini o’z qo’llariga olishdi. 
1648 yildagi Vestfaliya sulxi Germaniyaning siyosiy tarqoqligini uzoq vaqt 
saqlanib qolishga turtki bo’ldi. G’arbiy Germaniya va Italiya xududlarida 
xukmronlikni o’z qo’llariga olish uchun Avstriya va Ispan Gabsburglari o’rtasida 
ko’p asrlik kurash olib bordilar. Bu davrda Italiya mayda-mayda davlatlardan, 
qoloq feodal monarxiyalardan tashkil topgan edi. Genuya va Venetsiya savdo 
Respublikalari asta sekin tanazzulga yuz tutayotgan, Usmoniylar imperiyasi 
tomonidan siqib chiqarilayotgan edi. 
Yevropada ko’p asrlik Gabsburglar xonadonining ta`siri juda kuchli edi. 
Yevropaning janubiy sharqida XVIII asrda Turklar mustamlakalari ulkan 
o’lchovlarga etgan edi. Kichik Osiyo, Arab Sharqi, Bolqon mamlakatlari, Vengriya, 
shimoliy sharqiy Qora dengiz qirg’oqlari Usmoniylar Turkiyasiga bo’ysunar edi. 
XVI asrda Qora dengiz Turk ko’liga aylantirilgan va xalqaro savdoga yopiq 

---

9 
xududga aylantirilgan edi. Usmoniylarning bosqinchilik yurishlari Pol’shaga xam 
xavf sola boshladilar. Turkiyaning mustamlakachilik siyosati, Shuningdek Avstriya 
va Rossiyaning mustamlakachilik siyosati Yevropada xalqaro qarama qarshiliklarni 
vujudga keltiradi. 
Gabsburglarga qarshi kurashda XVI asrda frantsuz qirollari va turk sultonlari 
o’zaro ittifoq tuzib, xamkorlikda faoliyat yuritdilar. Turklarning bu davrda 
Yevropadagi ta`siri kuchli bo’lsada, Usmoniylar imperiyasida ichki inqiroz 
boshlangan edi. Bu davrda Pol’sha davlati Litva, Ukraina erlarini o’z ichiga 
olgan kuchli davlat edi. Rossiyaning iqtisodiy, siyosiy, xarbiy rivojlanishi rus 
davlatining obro’sini ko’tarilishida katta axamiyat kasb etdi. Rossiyaning Turkiya, 
Pol’sha, Shvetsiya bilan munosabatlari keskinlashdi. Yevropaning shimolida 
Shvetsiya xarbiy va siyosiy jixatdan qudratli bo’lib, Boltiq dengizining shimoliy 
xududlari, Germaniya janubidagi daryo xavzalarini o’z xukmronligiga olgandi. 
Shvetsiya qudratli xarbiy dengiz flotiga ega bo’lib, Rossiyaning dengizga 
chiqishiga, Daniya va German davlatlarini mustaqil rivojlanishiga to’sqinlik qilardi. 
Uncha katta bo’lmagan Daniya qirolligi Norvegiyani o’ziga bo’ysundirgan 
bo’lsada, xarbiy jixatdan zaif edi.