Ызбeкистoн рeспубликaси

Kirish 

---

13 
 
Angliya Yangi tarixida 1640-1660 yillardagi ingliz inqilobi mUxim 
axamiyat kasb etadi. Bu davrni graf Klarendon « Buyuk qo’zg’olon davri», 
Makolele, Gardiner, Forsler (XIX asr mutafakkirlari) «Puritanlar inqilobi», Xilli esa 
«Inqiloblar asri», ayrim tarixchilar «Burjua inqiloblari asri» deb ataydilar. XVII 
asrning birinchi yarmida Angliya agrar mamlakat bo’lib, 4,5 mln axoli qishloqlarda 
yashagan. London yagona yirik shaxar bo’lib, 60-100 ming axoli yashagan. 
Isloxotlar agrar soxada boshxlangan. Tyudorlar isloxotlari tufayli yerlar «djentri» 
(Yangi dvoryanlar, kichik yer egasi) va manufaktura egalari qo’lida to’plandi. 
Dexqonlar lendlord ( katta yer yegasi) kapital munosabatlar, mulkiy tengsizlikning 
kuchayishi zarbasi ostida qoldilar. 
Oqibatda 1597 yilda, 1607 yilda, 1631 yillardagi dexqonlar qo’zg’olonlari 
yo’z berdi. Manufakturalar rivojlandi, sudxo’rlik, savdogarlik, metallurgiya 
taraqqiy etdi. Shaxar burjuaziyasi va djentrilar ittifoqi mustaxkamlandi. 
Parlamentda muxolifatning qarama-qarshiligi o’sdi, qirollar Yakov I, Karl I 
(styuartlar) katolik Ispaniya, Fransiya bilan ittifoq tuzishga intilar. ilk burjuaziya 
bunga qarshilik qilardi. Anglikan cherkovi xam absolyutizmni qo’llab-quvvatlar, 
doimiy cherkov soliqlarini solar, taqvodorlar ustidan xukmronlikka intilar edi. Bu 
burjuaziya qatlamlarini qoniqtirmasdi. Ular puritanlar (toza) oqimiga kirib, 
episkoplar xukmronligiga, cherkov sudlariga qarshi, cherkovni katolik urf-
odatlardan tozalashuchun kurashdilar. Puritanlar juda ko’plab marosimlar va 
buyumlarni rad etib arzon cherkov tarafdori edilar. 
XVII asrning 30 yillarida «Bibliya» ingliz gumanisti Tindel tomonidan 
inglizchaga o’girildi. 1613 yilda qirol Yakov I Kembrij Universiteti professorlari 
(puritanlar oqimi vakillari) tarjimasidagi «Bibliya» ni chop etishga ruxsat berdi. 
Puritan cherkovi tuzulishi prosviterian (oqsoqol) nomini oldi va oqsoqollar 
kengashi-konsistoriyalar tomonidan boshqarilgan. Ayrimlar e`tiqodning to’la erkin 
deb atadilar. Ular davlat diniy ishlarga aralashmasligi zarur deb xisoblab, keng 

---

14 
diniy sabrlilik uchun kurashdilar. Bu oqimga o’rta tabaqalar, dexqon ijarachilar 
kirdilar. Puritanlik Yangi ma`daniyatni shakllantirdi, puritanlar teatr va turli 
ko’ngil ochar tadbirlarga qarshi chiqib, cherkov va diniy buyumlarni buzib 
tashladilar. Ammo kamtarlik, nafsini tiyish, xudo va odamlar oldida poqlik, 
xushaxloqlik, ishchanlik, insoniylik, xalqparvarlik, do’stlik kabi g’oyalarni keng 
targ’ib qildi.