Ызбeкистoн рeспубликaси

Inqilobning boshlanishi va fuqarolar urushi
. 
1628 yilda parlament «Xaqiqat to’g’risida» xujjat tuzdi, bunda muxolifat 
talablari bayon etildi. Karl I parlamentni tarqatib yuborib, 11 yil o’zi tanxo 
xukmronlik qildi. 1639 yilda Shotlandiya bilan urush boshlandi. Karl I parlamentni 
chaqirishga majbur bo’ldi. Parlament 1640 yilning 13 aprel’ va 5 may kunlarida 
ishladi va “qisqa parlament” nomini oldi. 1640 yilning 3 noyabrida qirol Yangi, 
“Uzoq parlamentni” chaqirdi. Bu ingliz inqilobini boshlanishi edi. Burjua dvoryan 
muxolifati qarashlari, «Ildiz va novdalar xaqida petitsiya» va «Buyuk 
remonstratsiya» (1641 yil dekabr) xujjatlarida o’z aksini topdi. 1641 yilda Yuqori 
komissiya va Yulduzlar palatasi sudlari, qirol yepiskoplik tashkilotlari, kemasozlik 
yo’llari yig’imi bekor qilindi. Graf Stafford va arxiepiskop Loddlar qatl etildi. 1642 
yilning yanvarida, qirol 5 nafar parlament a`zosini qamoqqa olishni buyurdi, ammo 
qirol mag’lubiyatga uchradi. 1642 yilning avgustida u parlamentga qarshi fuqarolar 
urushini boshladi. 
Parlament 1643 yilning 25 sentyabrida Shotlandiya bilan Konvenant va 
«Tantanali liga» shartnomalarini imzoladi. 1644 yilning iyunida Shotlandiya 
armiyasi royalistlar qo’shiniga zarba berdi. Independentlar raxbari Xantingdonlik 
Oliver Kromvel Yangi doimiy parlament armiyasini tashkil etdi. 1645 yilning 11 
yanvarida «Yangi nusxadagi armiya» tuzuldi; 6.000 otliq, 1.500 dragun, 14.500 ta 
piyoda jangchidan iborat edi. 

---

15 
1645 yilning 14 iyunida royalistlar mag’lubiyatga uchrab Karl I 
shotlandlarga asirga tushdi. 1646 yilning 24 fevralida qirolga feodallarning 
qaramligi, yer egalariga qirolni xukmronligi , barcha shtraflar va feodal 
majburiyatlar bekor qilinganligi to’g’risidagi parlament akti qabul qilindi. Bu 
xalqqa xech narsa bermadi. Armiya qo’mondonlari, djentrilar, parlament 
monarxiyasi tarafdori edilar. 1646-1647 yillarda armiyada levellerlar 
(tenglashtiruvchilar) siyosiy partiyasi vujudga keldi. Ular demokratik qonunlarni, 
parlamentni xalq oldida javobgarligini talab qildilar. 
1646 yilning 7 iyulida ko’p minglik «Shaxarliklar remonstratsiyasi» e`lon 
qilinib, bu xujjatda qirol xukmronligini tugatish, oliy xokimiyatni jamoa palatasiga 
berish va parlamentni xar bir kishi saylashi, xuquqiy tenglik, mulkiy erkinlik va 
xokazolar ilgari surilgan edi. 1647 yilda ingliz inqilobi Yangi burjua demokratik 
inqilob bosqichiga qadam qo’ydi. Parlamentni qirol bilan kelishishga intilishi, 
inqilobiy armiyani tarqatib yuborish zaruriyati demokratik kuchlar noroziligini 
kuchaytirdi. Independent ofitserlar «Takliflar boblari» nomli konstituttsiyasi 
loyixasini qirolga taqdim etdilar. Ammo qirol buni rad etdi. Londonda royalchilar 
davlat to’ntarilishini amalga oshirishga intildilar.
1647 yilning 6 avgustida armiya Londonga kirdi. «Takliflar boblari», 
«Armiya ishi» ,»Xalq kelishuvi» xujjatlari e`lon qilindi. Bular inqilobiy loyixalar 
bo’lib, 21 yoshdan umumiy saylov xuquqi, qirol xukmronligini yo’qotish va boshqa 
talablarni qo’ygan edi. 1648 yilning 28 oktyabrida Petnida armiya kengashi bo’ldi. 
Levellerlar respublika, independentlar konstituttsion monarxiya tarafdorlari edilar. 
Petnida independentlar g’alaba qozondilar. 1647 yilning noyabrida Karl I Uayt 
oroliga qochib borib shotland presviterianlari bilan ittifoq tuzdi. 1646 yili bu yerda 
ikkinchi fuqoralar urishi boshlandi, sentyabrda urush Krom’vel g’alabasi bilan 
tugadi. 6 dekabr`da polkovnik Prayd parlamentda «Prayd tozalovi» ni o’tkazdi. 

---

16 
Oliy xaqiqat sudi tashkil etildi. 1649 yilning 30 yanvarida Karl I qatl etildi. 
Angliya respublika deb e`lon qilindi.