Ызбекистон республикаси кишлок ва сув хужалиги вазирлиги

17-МАВЗУ: АРХЕГОНИАЛ ЎСИМЛИКЛАР ЙЎСИНЛАР, ПЛАУНЛАР, ЌИРЌБЎЃИНЛАР, ПАПОРОТНИКЛАР
Режа:

1. 
   Юксак ўсимликлар
   
2. 
   Архегониал ўсимликларнинг классификацияси.
   
3. 
   Мохсимонлар (йўсинлар).
   
4. 
   Плаунсимонлар.
   
5. 
   Бўѓимлилар.
   
6. 
   Папоротниксимонлар.
   

Адабиётлар: 1, 2.
1. Юксак ўсимликлар - Cormobionta. Юксак ўсимликларнинг тубан ўсимликлардан фарќи танаси тўќималаридан ташкил топган бўлиб, илдиз поя ва барг ћосил ќилади. Улар асосан ќуруќда ўсишга мослашган бўлиб, эвалюцион нуќтаи назаридан сувўтларидан келиб чиќќан.
Олимлар фикрича юксак ўсимликларда хлорофилл доначалари- нинг мавжудлиги, крахмал ћосил ќилиш хусусиятлари уларни яшил ўсимликлардан келиб чиќќан деган фикр юритишга асос бўлган.
Юксак ўсимликларда антеридий ва оогонийларнинг ћосил бўлиши уларнинг ќўнѓир сув ўтларидан келиб чиќќанлигини асослайди. (Г.Шенк, Л.Курсанов, К.Мейер). Юксак ўсимликлар Ќизил сув ўтларидан келиб чиќќан деган гипотизани илгари сурувчи олимлар ћам бор. (П. Ван). Бу фикирлар юксак ўсимликларни сувўтларининг у ёки бу гурућлардан келиб чиќќанлигини исботлайди.
Юксак ўсимликлар сув ўтларидан келиб чиќќан бўлсада ўзига хос морфологик хусусиятларга эга

1. 
   Кўп хужайрали организмлар бўлиб поя, барг ћосил ќилади.
   
2. 
   Сув ўтларидаги ќат- тана ўрнига уларда стела ва эпидермис ћосил бўлган.
   
3. 
   Юксак ўсимликлар ризоид ва илдиз ћосил ќилади.
   

Юксак ўсимликлар иккита катта гурућга бўлинади. 1. Архегониал ўсимликлар. 2. Гуллик ўсимликлар.
2. Архегониал ўсимликар. 50000 минг турдаги ўсимликларни ўз ичига олиб ќуйидаги 7 та бўлимга бўлинади.
1. Ринофитлар бўлими. 2. Псилотлар бўлими. 3. Мохсимонлар бўлими. 4. Плаунсимонлар бўлими. 5. Бўѓимлилар бўлими. 6. Папоротниксимонлар бўлими. 7. Очиќ уруѓлилар.
Архегониал ўсимликлар учун характерли асосий хусусиятлардан бири кўпхужайрали архегонийнинг ћосил бўлишидир. Ўсимликларни-нг тарќалиши спора ва уруѓ воситасида бўлади. Архегонийнинг асосий вазифаси тухум хужайрасини ћосил ќилишга хизмат ќилишдир. Архегониал ўсимликларнинг оталик органи антеридий деб номланади. Унда кўп миќдорда сперматозоид ћосил бўлади.
Гулли ўсимликларнинг 250000 тури мавжуд. Улар учун характери хусусият кўпайишга хизмат ќилувчи антеридий ва архегонийнинг ќисќариб, ўрнига гулнинг ћосил бўлишидир. Гулдаги тухум хужайрасининг оталаниб ривожланишидан уруѓ ва мева ћосил ќилади. Шунинг учун бундай ўсимликларни ёпиќ уруѓли ўсимликлар деб номланади. Гуллик ёки ёпиќ уруѓли ўсимликлар иккита синфга бўлинади. 1. Икки паллалилар. 2. Бир паллалилар.