Iv- bob. Nazorat o‘lchov asboblari

Avariyali minimal bosim xabarchi-
lari.
Avariyali bosim xabarchilari nazorat 
qilinayotgan tizimda suyuqlik yoki havo 
bosimini yo‘l qo‘yib bo‘lmaydigan
qiymatlargacha 
kamayib 
ketganligi 
to‘g‘risida xabar berib, haydovchi diqqatini 
shoshilinch ravishda jalb qilish uchun xiz-
mat qiladi. Bu xabarchilarning asosiy ele-
menti datchik bo‘lib, u nazorat qilina-
yotgan muhitga joylashtiriladi. Avariyali 
bosim mavjud bo‘lganda, datchik sezuvchi 
elementining kontaktlari tutashib, asboblar 
panelidagi lampa yonadi. Avtomobillarda 
o‘rnatiladigan avariyali bosim xabarchilar-
ida sezuvchi element sifatida membrana va 
prujina ishlatiladi. 
Membranali datchik MM10 (4.11-a 
rasm) shtutser 1 mahkamlangan asos 2 dan 
va membrana 3 dan iborat. Chiqish qisqichi 
7 bilan ulangan plastinaga qo‘zg‘almas 
kontakt 5 o‘rnatilgan. Qo‘zg‘aluvchi kon-
takt 6 o‘rnatilgan pishang 4, turtkich orqali 
membrana bilan bog‘langan. Datchikning 
ustki qismi yupqa metall qobiq 9 bilan 
yopilgan. 
Ishchi holatda, ya’ni membrana ostidagi 
bosim me’yorida bo‘lganda, u yuqori 
tomonga egilib turtkich va pishang 4 orqali 
kontaktlar 5 va 6 uzilgan holda ushlab tu-
radi. Membrana ostidagi bosim me’yoridan 
kamayishi bilan kontaktlar tutashadi va as-
boblar panelidagi xabarchi lampa yonadi. 
Tayanch 8 yordamida datchikni ma’lum 
chegarada rostlash mumkin. 
ВАЗ va KaмАЗ turkumidagi avto-
mobillarning dvigatellarini moylash tizim-
iga o‘rnatilgan MM120 belgili datchiklar 
boshqacha tuzilishga ega (4.11-b rasm). 
Datchik shtutser bilan birga yasalgan 
4.9-rasm. Logometrik manometrning 
reostatli datchigi.

4.10-rasm.Magnitoelektr (logometrik) 
manometrning umumiy sxemasi
: 
1,2 va 3–logometr g’altaklari, 4–ko’rsatkich 
strelkasi, 5 ,6–qo’zg’aluvchan va qo’zg’almas 
doimiy 
magnitlar, 
7–termokompensatsiya 
qarshiligi, 8–datchik-reostat, 9-membrana

---

137 
korpus 9 dan iborat bo‘lib, uning ichki bo‘shlig‘i yupqa poliefir plyonkadan 
tayyorlangan diafragma bilan ikki qismga ajratilgan. Diafragma ostidagi
bo‘shliqqa dvigatel moylash tizimidagi moy kirib diafragma va turtkich 6 ni 
yuqoriga ko‘taradi. Diafragmaning ustki qismiga qo‘zg‘almas 7 va qo‘zg‘aluvchi 
1 kontaktlar va diafragmani yuqori tomonga egilishiga qarshilik ko‘rsatuvchi se-
zuvchi element prujina 5 joylashtirilgan. 
Korpusning ustki qismi chiqish qisqichi 2 mahkamlangan izolyator 4 bilan 
yopilgan. Diafragmaning yuqori qismidagi bo‘shliq maxsus filtr 3 orqali tashqi 
muhit bilan bog‘langan. Diafragma ostidagi bo‘shliqda, demak dvigatelning moy-
lash tizimida bosim me’yorida bo‘lsa, u egiladi va kontaktlar 1 va 7 ni uzilgan 
holda ushlab turadi. Bosim me’yoridan kamayib ketsa kontaktlar darhol tutashadi 
va asboblar panelidagi xabarchi lampa yonadi. Bu turdagi datchiklar o‘lchamla-
rining kichikligi, ishonchliligi va barqaror ishlashi bilan ajralib turadi. 
Bundan tashqari, avariyali (yoki minimal) bosim xabarchilari pnevmoyuritma-
larda, eshiklarni ochishning vakuum tizimida va avtomobilning boshqa tizim-
larida ham ishlatiladi.