Иšтисодий таілил фанининг моіияти, бозор иšтисодиёти шароитида аіамияти ва вазифалари

Сф 
Риф = ----------------- . 100 
Ав + Ам 
Ушбу кўрсаткич корхонанинг 100 сўмлик моддий 
ресурсларига тўғри келадиган соф фойданинг миқдорини 
ифодалайди. Унинг миқдори қанча ошиб борса корхона учун 
ўшанча яхши. 
Корхонанинг активлари рентабеллиги (Ра) 
бевосита барча 
активлар самарадорлигини ифодалайди. Уни аниқлаш учун Сф.ни 
барча активларнинг (А) ўртача йиллик қийматига бўлинади: 
Сф 
Ра = -------------- . 100 
А 
Агар активларни алоҳида қисми бўйича оладиган бўлсак, 
ушбу формула қуйидаги кўринишга эга бўлади: 
Сф 
Ра = --------------------- . 100 
Ав+Ам+Нф 
Ушбу кўрсаткич 100 сўм активлар қийматига тўғри 
келадиган Сф. миқдорини ифодалайди. Бу кўрсаткич бозор 
муносабатлари шароитида корхоналар фаолияти самарадорлигини 
баҳолашда кенг қўлланилиб келинмоқда.
Таҳлил жараёнида маълум иқтисодий категорияларни 
ифодаловчи кўрсаткичларни аниқлаш ўта муҳим. Лекин уларнинг 
ўзгаришини, айниқса шу ўзгаришларга таъсир этувчи омилларни 
аниқлаш ва уларнинг таъсирини ҳисоблаш таҳлилнинг энг муҳим 
воситасидир. Шу туфайли рентабелликни ифодаловчи ҳар бир 
кўрсаткични алоҳида таҳлил қилиш мақсадга мувофиқдир. 
Мазкур ишда методологик асос сифатида уларнинг 
айримларигагина тўхталишни мақсадга мувофиқ, деб топдик. 
Чунки ушбу кўрсаткичлар таҳлилининг усуллари бошқа 
кўрсаткичларни ҳам шундай таҳлил қилиш учун методологик асос 
бўлади. 
 

---

249 
13-мавзу: «Корхонанинг молиявий натижаларини таҳлили» 
мавзуси бўйича ТАЯНЧ ИБОРАЛАР 
-
молиявий натижалар таҳлилининг мазмуни ва таҳлил 
вазифалари; 
-
молиявий натижалар тўгрисидаги ҳисобот, улар билан 
қизиқувчиларни жалб этувчи асосий кўрсаткичлар; 
-
молиявий натижаларни шаклланиши; 
-
сотишдан кўрилган фойдага таъсир этувчи омилларни ҳисоблаш 
тартиби; 
-
давр харажатларини таҳлил этиш услуби; 
-
асосий фаолиятнинг бошқа жараёнларидан даромадлар ва 
тушумлар; 
-
молиявий фаолиятдан кўрилган фойда (зарар)ларни таҳлил этиш 
тартиби;
-
рентабеллик турлари, уларни моҳияти ва аниқлаш тартиби; 
-
корхона активи (мол-мулк) рентабеллик даражасига таъсир 
этувчи омиллар; 
-
ишлаб чиқариш рентабеллиги ва унга таъсир этувчи омиллар; 
-
маҳсулот турлари бўйича рентабеллик даражасига таъсир этувчи 
омиллар; 
-
маҳсулот таннархи 
-
маҳсулот бирлигини баҳоси 
-
фойда ва рентабелликни ошириш йўллари 

---

250