истеъмолчилар танлови назарияси истеъмолчининг авзал кўриши ва нафлилик

5.8.- расм Нарх ўзгаришннннг бюджет чизнғига таъсири

Даромаддан ташқари нархнинг ўзгариши хам бюджет чизиғига таъсир этади. (5.8.-расм). В товар нархининг пасайиши бюджет чизиғи бурчагининг ўзгарган ҳолда янги чизиқ ҳосил бўлишига олиб келади (М чизиқ);
В товар нархининг ошиши бюджет чизиғи бурчагининг ўзгарган ҳолда янги чизик,ҳосил бўлишига олиб келади (N чизик);
А ва В товарлар нархи илгариги нисбат сақланган ҳолда ошса, у ҳолда эски чизиқга параллел бўлган янги чизиқ ҳосил бўлади (L чизик).
Оптимал танлов хам куйидаги шартларни келтириб чиқаради: биринчидан, танлов нуқтасининг бюджет чизиғида ётиши. Истеъмолчи амалда барча даромадини истеъмолга сарфламай, маълум қисмини келгусидаги истеъмолга қолдирсада , назарий жиҳатдан биз унинг барчаси сарфланади, деб фараз киламиз. Агар нуқта бюджет чизиғидан чапда ётса — унинг тўлиқ сарфланмаганлигини, ўнгда ётса — имконият даражасидан четда эканлиги- ни кўришимиз мумкин.; иккинчидан, танланган истеъмол товарлари тўплами энг маъ- қул кўрилган комбинацияда бўлиши лозим. Бунда 3та бефарқлик эгри чизиғи ифодаланган бўлиб, улар истеъмолчига турли даражада қониқиш беради: И3 — энг юкори даражадаги қониқиш; И₂ - ўртача қониқиш; И1 — энг кам қониқиш. Хар бир эгри чизикда истеъмолчи танловини ифодаловчи биттадан нуқта жойлашган: И1 да - С; И2 да - D; И₃ да - F нуқталар. Истеъмол­чининг С нуқтани танлаши окилона эмас, чунки D нуқта унга нисбатан купрок эҳтиёжни қондиради; F нуқта энг кўп эҳтиёжни қондириши мумкин, бирок у бюджет имкониятидан ташқарида хисобланади.


5.9.- расм. Истеъмолчининг оптимал танлови
D нуктада истеъмолчи эҳтиёжларининг қондирилиши максимумлашади. Чунки, бу нуқта эҳтиёжларнинг максимал қондирилишини таъминловчи товар ва хизматлар туплами энг катта қониқиш берувчи бефарқлик эгри чизиғининг бюджет чизиш билан кесишган жойида ётади.
Nazorat va muhokama uchun savollar
1. Истеъмолчининг танловини бозор шароитида қайси омиллар белгилайди?
2. Истеъмолчининг авзал кўриши ва нафлилик тушунчиларни мазмунини очиб беринг.
3.Госсеннинг биринчи қонунини тушунтириб беринг.
4. Госсеннинг иккинчи қонунининг моҳиятини очиб тушунтириб беринг
5. Нафлиликни максималлаштириш қоидасини тушунтириб беринг.
6. Бефарқлик эгри чизиғи нимани ифодалайди?
7. Алмаштириш меёрий нормасини пасайишининг сабабалар?
8. Истеъмолчини оптимал танловига қандай омиллар таъсир этади?