Issn 2181-9580 toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

 
ILMIY AXBOROTLARI 2020/5 
T I L SH U N O S L I K 
Bo‘limlar 
Mavzular 
Fonetika – grekcha so‘z bo‘lib, “tovush” 
ma’nosini anglatadi. Tovushlar haqida 
ma’lumot beruvchi bo‘lim 
Unli tovushlar, undosh tovushlar, jarangli va 
jarangsiz undoshlar, urg‘u, bo‘g‘in
Leksikologiya- grekcha so‘z bo‘lib, “lug‘at” 
ma’nosini anglatadi. Leksikologiyada 
so‘zlarning lug‘aviy boyligi o‘rganiladi. 
Ma’nodosh so‘zlar (sinonim), shakldosh 
so‘zlar (omonim), zid ma’noli so‘z (antonim), 
paronim (bir tovush bilan farq qiluvchi 
so‘zlar),ko‘p ma’noli va bir ma’noli so‘zlar, 
o‘z mа’nо vа ko‘chmа mа’nоli so‘zlar, 
uyadоsh so‘zlаr
Sintaksis – grekcha so‘z bo‘lib, “so‘z tuzilishi, 
qurilishi” ma’nolarini anglatadi.
So‘z birikma va gap
Morfologiya – grekcha so‘z bo‘lib, “so‘z 
shakli” ma’nosini anglatadi. Morfologiyada 
so‘z turkumlari o‘rganiladi 
Mustaqil so‘z turkumi : ot, sifat, son, 
olmosh, ravish, fe`l 
Yordamchi so‘z turkumi: bog‘lovchi, 
ko‘makchi, yuklama 
Alohida olingan so‘zlar: undov, modal va 
taqlid so‘zlar
Punktuatsiya – grekcha so‘z bo‘lib, “nuqta, 
belgi” ma’nosini anglatadi. Punktuatsiyada 
barcha tinish belgilar o‘rganiladi. 
Tinish belgilar – nuqta, vergul, ikki nuqta, 
qavs, so‘roq, undov, nuqtali 
vergul.chiziqcha, ko‘p nuqta, qo‘shtirnoq 
Frazeologiya – grekcha so‘z bo‘lib, “frazes” 
ibora ma’nosini anglatadi. 
Ibora va turg‘un bog‘lanmalar
Tilshunoslik fanining bo‘limlari va mavzularini o‘quvchilarga tushuntirishda daraxt va 
uning shoxlari, barglariga taqqoslashning ahamiyati shundaki, bularning barchasi bir butunlik 
va bir biriga bog‘liq bo‘ladi. Ya’ni daraxt tanasiga uning shoxlari, barglari bog‘langanidek, 
bo‘lim va mavzular ham o‘zaro birikmoqda. 
Xulosa 
o‘rnida 
shuni 
aytish 
mumkinki, 
5-sinf 
o‘quvchilarida 
lingvistik 
kompetensiyaning shakllanishida yuqorida ko‘rsatilganidek taqqoslashning yangicha 
“Shajara daraxti” ko‘rinishida ta’lim jarayonida qo‘llash orqali ijobiy natijaga erishish 
mumkin.
Bunday taqqoslash orqali yosh o‘quvchilar tilshunoslikka oid mavzularni yengil 
o‘zlashtira oladilar.
Ayniqsa, ona tili fanida berilgan mashqlarni bajarish, matnlar ustida ishlash, ularni 
fоnеtik, lеksik, mоrfоlоgik tahlil qilish hamda bo‘limlarning bog‘liqlik jihatlari keng 
o‘rganiladi.