Issn: 2181-1601 Uzbekistan

Adabiyotda: 
1)
 
Qoravoyni uyga opkelib, ayvonga yotqizdik. Yarasiga barguzub 
qo’yib, otquloq bosdik. Sh. Xolmirzayev, Yo’llar, yo’ldoshlar. 2) Yara-chaqa 
bo’lganlarga kampirning otquloq, zig’irak, bargizo’tlardan “dori” tayyorlab berishi-
chi… H. Nazir, So’nmas chaqmoqlar. 
Isiriq
(Peganum harmala-lotincha) o’simligi dunyoga mashhur giyohlardan biri 
bolib, 
adrasman, adraspan, adiraspan, hazorispand, dasht hovlisi, yovvoyi hovli, 
qabriston o’simligi, belobok, it iksiri, bibik, spand, isirik, harmal
kabi nomlar bilan 
ataladi.
6
Bolalar ensiklopediyasi 
7
ЎзМЭ

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3 
ǀ
ISSUE 2 
ǀ
2022 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan
 
www.scientificprogress.uz
 
Page 218
Eng keng qo’llaniladigan shakli 
isiriq
atamasi bo’lib, uning shakli sodda 
ko’rinishda bo’lsada, kelib chiqishi bu o’simlikning urug’lari tutatilishi va o’tkir hid (is) 
ga egaligi sababli is+urug’ yoki is+ur+iq shaklida bo’lgan taxminlar ham yo’q emas.
Xalq bu o’simlik, uning hidi kishini balo-qazodan, ko’z tegishdan arraydi deb 
hisoblaydi. Shu tufayli uning ismand, isfand kabi nomlari chaqaloqqa ism sifatida 
qo’yiladi: Isfandiyor, Isfand, Ismand kabi. 
Botanikada:
Isiriq (
Peganum
) 
— isiriqdoshlar oilasiga mansub ko’p 
yillik 
o’simliklar turkumi. Bo’yi 60-70 sm bo’lib o’sadigan, ko’p yillik o’simlikdir. Poyasi bir 
nechta, ko’p tukli, poyasi atrofga yoyilib o’sadi, sershox. Barglari kulrang yoki yashil. 
Oq sarg’ish gullari poyada yakka-yakka o’rnashgan. Mevasi sharsimon ko’sakcha, ko’p 
urug’li. U erta bahordan o’sa boshlaydi. 6 turi maʼlum. O’zbekistonda 1 turi (
Peganum 
harmala
) o’sadi. Cho’l va yarim cho’llarda, aholi yashaydigan yerlarda, ekinlar orasida 
va tog’ yon bag’irlarida uchraydi. Tarkibida alkaloidlar (garmin, garmalin, peganin va 
b.), yog’, bo’yoq va boshqa moddalar bor. O’simlik ildizida 3,3 % gacha, poyasida 3,57 
% gacha, bargida 4,96 % va urug’ida 6,60 % gacha alkaloidlar borligi qayd qilingan 
bo’lib, ular yig’indisidan garmalin, garmin, peganol, dezoksipeganin kabi moddalar 
ajratib olingan. Urug’idan jun gazlama va shoyilar uchun bo’yoq olinadi.