Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific reports

Kalit so‘zlar: ong, milliy ong, ijtimoiy ong, individual ong, ijtimoiy borliq, satsiokreativ, milliy 
o‘zlikni anglash, ijtimoiy-ma’naviy taraqqiyot, jamiyat, dunyoqarash, transformatsiya.
Ijtimoiy ong va ijtimoiy-ma’naviy taraqqiyot dialektik bog‘liq fenomenlardir. Ijtimoiy ongdagi 
transformatsiya oxir natijada jamiyatning ma’naviy hayotida va, aksincha, jamiyat ma’naviy 
hayotidagi o‘zgarishlar kishilar ongida namoyon bo‘ladi. Biroq bu ijtimoiy ongning sotsiokreativ 
voqelik ekanini inkor qilmaydi, balki uni jamiyat hayoti bilan bog‘liq o‘zgarishni taqozo etadi. 
Ijtimoiy ong ma’lum bir makonda, muhitda shakllanadi, ular ta’sirining in’ikosi hisoblanadi, 
shu bilan birga u inson faoliyatini, xatti-harakatlari va dunyoqarashini o‘zgartirishga qodir fenomen 
hamdir. Inson ijtimoiy borliq bilan munosabatlarga kirishganida mazkur borliqdagi qonunlar, tartiblar 
va axloqiy imperativlarni qabul qiladi, ularga ergashadi. Shu tarzda u o‘zining ma’lum bir 
etnomadaniy makonga, millatga taalluqli subyekt ekanini ko‘rsatadi. Insonning ijtimoiy mavjudod 
sifatida shakllanishi uchun adaptatsiya zarur, lekin ong ushbu muhit yoki makonga, ulardagi 
stereotiplarga mutlaq singib ketishni yoqtirmaydi. U bor kuchi, salohiyati bilan o‘zlashtirgan qonunlar, 
tartiblar va axloqiy imperativlarni rivojlantirishga, ularga o‘zining ichki “Men”iga muvofiq keladigan 
nimanidir qo‘shishga intiladi. Demak, ijtimoiy ongdagi sotsiokreativlik ichki “Men”ning tashqi olam, 
ijtimoiy borliq bilan faol munosabatga kirishganida, lekin subyektiv xususiyatlarga ega yo‘nalishlarda 
namoyon bo‘ladi. Ushbu yo‘nalishlarni quyidagilarga ajratib tahlil etish mumkin:
- bilish, bilim olishga intilish; 
- dunyoqarash; 
- milliy mentalitetga ega bo‘lish;
- ijtimoiy boyliklar va qadriyatlarni o‘zlashtirish; 
- transendental ideal yaratish; 
- kognitiv izlanish va ijod. 
57 

---