Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal

ILMIY AXBOROTNOMA PEDAGOGIKA 2019-yil, 4-son 
91 
Muayyan sport turida erta ixtisoslik emas, balki o‘smir harakat sifatlari asosini yaratish uchun 
shunchaki mashg‘ulot zarur degan fikr ham mavjud. 
O‘smirlik davrida jahon rekordlari qonuniy hisoblanilmaydi. Zamonaviy sportning “yosharishi” 
borasidagi tasavvur alohida shov-shuvli holatlar tufayli shakillanadi. Misol uchun, olimpiya o‘yinlari 
tarixidagi eng yosh ishtirokchi 1900-yil Parijda rulchi bilan birgalikda yakuniy bosqichda ishtirok etgan 10 
yoshli o‘g‘il bola edi, (familiyasi hanuzgacha noma’lum). Olimpiya o‘yinlari eng yosh ayol chempioni 
1936-yil suvga sakrash musobaqasida g‘olib bo‘lgan 13 yoshli amerikalik qiz M. Gestring (hujjatlar bilan 
tasdiqlangan) edi. 
Erkaklar orasida olimpiya o‘yinlari yosh diapazoni 10-73 yoshni o‘z ichiga oladi. Ayollar orasida 
ushbu diapazon 11-70 yoshni tashkil etadi. “Eng keksa olimpiya ayoli” deb 70 yoshda 1972-yil Myunxenda 
ot sporti bo‘yicha 12 o‘rinni egallagan, ingliz ot sporti veterani Xilda Jonstonni nazarda tutishadi. 5 va 6 
jadvalda 1976-yil olimpiya o‘yinlari 6-sovrindori ayol va tayyorgarligi 6 finalchisi erkaklar yoshi 
keltirilgan, shuningdek, sportning barcha olimpiya o‘yinlari tayyorgarligi optimal staji aks ettirilgan. Suzish 
va gimnastika vakillari eng yosh sportchilar ekanligi aniqlandi. Ayol olimpiyachilar erkak 
olimpiyachilardan o‘rtacha 2 yoshga yoshroq hisoblanadi. 
5-jadval 1976-yil Olimpiya o‘yinlari 6 finalist ayollari (V.I.Chudinov bo‘yicha, 1976) 
Sport turi 
O‘rtacha yosh 
Mashg‘ulotlarning optimal staji 
(yil) 
Suzish 
17,5 
6-7 
Gimnastika 
18,6 
6-7 
Suvgasakrash 
20,2 
5-6 
Konkida figurali uchish 
20,2 
9-10 
Baydarkada eshkak eshish 
23,0 
4-5 
Chana 
23,0 
5-6 
Tog‘ chang‘isi 
23,2 
4-5 
Yugurish 100-400 metr 
23.4 
5-6 
Sakrash 
23,4 
8-9 
Voleybol 
23,5 
5-6 
Konki 
23,5 
8-9 
Basketbol 
23,6 
8-9 
Eshkak eshish 
24,1 
2-3 
Qo‘lto‘pi 
24,2 
6-7 
Yugurish 800-1500 metr 
24,4 
4-5 
Yugurish 100 metr 
24,5 
8-9 
Kamondan yoy otish 
24,6 
4-5 
Besh kurash 
25,2 
9-10 
Ot sporti 
25,8 
10-11 
Uloqtirish 
26,2 
9-10 
Chang‘I poygasi 
27,1 
7-8 
Qilichbozlik 
28,4 
7-8 
Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, sport mashg‘ulotlarini boshlash optimal muddatlari, balki alohida 
sport turlari bo‘yicha maksimal sport muvaffaqiyatlari yosh mezonlari mavjud. Maksimal natijalarga 
erishish uchun optimal yosh N.J.Bulgakova (suzish), V.P.Filin(yengil atletika), G.S.Tumanyan 
(gimnastika) va boshqalar tomanidan aniqlangan. Hozirgi kunda sportga to‘g‘ri yo‘naltirish va muvofiq 
saralash uchun sport turlarida yagona ilmiy tasnifi zarurligi dolzarb bo‘lib qolmoqda.