Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal

ILMIY AXBOROTNOMA FILOLOGIYA 2019-yil, 4-son 
68 
umumiy tasavvurlarning nutqiy 
vaziyatda konkretlashtirilishi xos. 
Til birliklariga ko‘ra yanada ko‘p 
sonli konseptual maydon 
konseptosferani vujudga keltiradi 
OLM va uning komponentlari bo‘lmish 
so‘z va leksema semantik maydonda, 
signifikativ maʼno va konnotativ semalar 
sifatida aktualizatsiya qilinadi 
Konseptosfera hamda 
OLM komponentlari 
o‘rtasida farq va 
bog‘liklik mavjud. 
Ular bir-birini 
to‘ldiradi. 
OLM va OKM o‘rtasidagi chegara nozik va u aniq emas. Til egasi yoki til jamoasining kommunikatsiya 
jarayonidagi faoliyatiga mos ravishda ular o‘zgarib va bir-birini to‘ldirib, aniqlab boraveradi. OLM bu 
jarayonda til va tafakkurning aloqasini taʼminlab beruvchi mexanizm sifatida namoyon bo‘ladi. 
Inson ongi obʼyektiv olamni diskretik holda, bir qancha protseduralar, jumladan, yaʼni 
tushuncha va tasavvurlarni abstraktsiyalashning predmetlashtirish, atributlashtirish, verballashtirish va 
hokazo usullari orqali kodifikatsiya qiladi, ular shu holda til belgilariga aylanadilar. Olamning real 
manzarasi uning lisoniy manzarasiga aylanishining (yaʼni eksplikatsiya jarayonining) asosiy 
mexanizmi ham shundadir. E. Benvenist qayd etganidek, «Til insonning mohiyatidan ajratib 
bo‘lmaydigan yuqori darajadagi qobiliyatga -simvollashtirish xususiyatiga egadir. Bunday deganda biz 
keng maʼnoda tilning obʼyektiv borliqni «belgi» vositasida tasvirlash (reprezentatsiya qilish) 
qobiliyatini va «belgi»ni obʼyektiv borliqning vakili sifatida qabul qilish, va binobarin, qandaydir bir 
narsa bilan yana boshqa shunday bir narsa o‘rtasida «maʼno» joriy etish xususiyatini tushunamiz»"[1]. 
Olamning lisoniy manzarasi dunyoning bir butun global tasviri bo‘lib, u insonning bir turdagi 
emas, balki barcha turdagi faoliyatlarining natijasi bo‘lib maydonga keladi. OLM dunyoning global 
tasviri sifatida inson ongida uning tashqi olam bilan barcha aloqalari zamirida shakllanadi. Demak, 
olamning lisoniy manzarasi deganda, dunyoning inson ongidagi aks etgan obrazi, ya
ʼni individning 
shaxsiy tajribasi va lisoniy faoliyati natijasida vujudga kelgan, lisoniy vositalar orqali ifodalangan 
tasvirni tushunish mumkin.