Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal

 
UDK: 1:004.9 
“AXBOROTLASHGAN JAMIYAT” VA “IDENTIKLIK” KATEGORIYALARINING IJTIMOIY-
FALSAFIY TAHLILI 
 
X. V. Soqiev 
O‘zbekiston milliy universitetii 
 
Annotatsiya.
Maqolada axborotlashgan jamiyat va identiklik kategoriyalarining shakllari hamda 
funksional jihatlari o‘rganilgan, shuningdek zamonaviy fanlardagi o‘rni va ahamiyati yoritilgan. 
Kalit so‘zlar: 
axborotlashgan jamiyat, texnologiyalar, zamonaviy jamiyat, shaxs, rivojlanish, 
identiklik, identiklik fuknsiyalari. 
Социально
–
философский анализ категорий “идентичность” и “информационное общество
” 
Аннотация.
В стаьте изучается формы
и функциональные аспекты
категорий идентичность 
и
информационное общество. А также, освещено место и значение в современной
науке.
Ключевые слова:
информационное общество, технологии, современное общество, 
развитие, идентичность, функции идентичности.
Social-philosophical analysis of the categories of“identity” and “information society” 
Abstract.
In this article forms and functional aspect of categories identity and information society 
is analyzed. Also, illuminated place and role in modern science. 
Keyword
: information society, technologies, modern sciences, development, identity, identity 
functions. 

---

ILMIY AXBOROTNOMA FALSAFA 2019-yil, 6-son 
47 
Hozirgi davr jamiyati murakkabligi, beqaro rivojlanishi, axborot olamida ham turli-tuman 
ziddiyatlar va ixtiloflar bilan yo‘g‘rilganligi bilan farq qiladi. Bunday sharoitda XXI asrga yo‘naltirilgan 
prognostik mulohazalarga qiziqish kuchayadi. Shu jihatdan jahon taraqqiyotining rivojlanish yo‘llarini 
belgilovchi axborotlashgan jamiyatning shakllanishini o‘rganish muhim masalalardan hisoblanadi.
Axborotlashgan jamiyat fenomenini tadqiq qilishga faylasuflar, sotsiologlar, iqtisodchilar kabi 
ko‘plab tahlilchilar qo‘l urganlar. Masalan, D.Bell, 3.Bjezinskiy, A.Turen, P.Draker, J.Gelbreyt, O.Toffler 
kabi olimlarning axborotlashgan jamiyat muammosiga bag‘ishlangan tadqiqotlari bizga ma’lum[1].
XX asrning ikkinchi yarmida amerikalik iqtisodchi F.Maxlup tomonidan yaratilgan “AQShda 
bilimlarni ishlab chiqish va qo‘llash” nomli asarda “axborotlashgan jamiyat” iborasi qo‘llangan bo‘lib, 
mazkur tushuncha shu paytga qadar qo‘llanib kelingan “industrial jamiyat” tushunchasining o‘rnini 
egalladi[2]. F.Maxlup AQSh misolida iqtisodiyotning axborotlashtirish sohasini tadqiq qilgan dastlabki 
tadqiqotchilardan biri bo‘ldi.
Axborotlashgan jamiyat – nafaqat iqtisodiy, texnokratik, ijtimoiy, balki sotsiumdagi axborot 
paradigmalarining yoyilishini qayd etuvchi refleksiv darajadagi ijtimoiy-falsafiy tushunchadir. Agar 
axborotlashgan jamiyat borasidagi nazariy tasavvurlar shakllanishining birinchi bosqichida texnologik, 
iqtisodiy, ijtimoiy yondashuvlarga asoslangan bo‘lsa, u holda ularning hozirda murakkabligi: 
axborotlashgan jamiyat nazariy tuzilmalarining etarlicha emasligi; zamonaviy ijtimoiy-falsafiy diskursning 
aniqlanmaganligi kabi ikki jabha bilan belgilanuvchi ijtimoiy-falsafiy tahlilga o‘tish ko‘zda tutiladi.
Jamiyatda axborot sohasining rivojlanishi quyidagi holatlar yuzaga kelishiga zamin yaratdi: 

Ijtimoiy tuzilmalarda intellektual sinfning vujudga kelishi; 

Kapitalning yangi “pablitsit” shakli vujudga kelishi; 

Davlat boshqaruv tizimida elektron hokimiyatning joriy etilishi.
Axborotlashgan jamiyat qandaydir ideal tarzdagi kelajakning mavhum, mushohadaga asoslangan 
loyihasi emas, balki u aniq, ob’ektiv belgilarga egadir. Bunday vaziyatda axborot, axborot texnologiyalari 
ko‘plab tadqiqotchilar e’tiborini o‘ziga jalb etadi.
Hozirgi kunga qadar “Axborotlashgan jamiyat” iborasi to‘liq o‘rganilmagan. Ilmiy adabiyotlarda 
axborotlashgan jamiyat mohiyatan kategoriya sifatida etarli darajada o‘rganilmagan, ayniqsa, uning 
ijtimoiy falsafadagi kategoriyalar tizimida tutgan o‘rni, ahamiyati hamda falsafiy dunyoqarashdagi o‘ziga 
xos ifodasi to‘liq yoritilmagan. Tabiiyki, bularning barchasi falsafiy bilimlarning turli masalalarini ishlab 
chiqishda ma’lum nazariy va metodologik murakkabliklarni yuzaga keltiradi.
“Axborotlashgan jamiyat” falsafiy kategoriya sifatida o‘zining quyidagi funksional maqomiga ega: 
