Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal

ILMIY AXBOROTNOMA TARIX 2019 - yil, 6 - son 
15 
Ta’kidlab o‘tilgan talqinlar asosida quyidagi umumiy xususiyatlarni ajratib ko‘rsatish mumkin va 
ular, tadqiqotchilarning fikriga ko‘ra hududning paleolit davri yodgorliklari uchun xarakterlidir: 
1.
Ayrim tadqiqotchilar tomonidan o‘rganilayotgan yodgorliklarning sanasini sun’iy 
qadimiylashtirishga harakat qilingan. Bu borada O‘rta Osiyo paleolitining tadqiqotchilari orasida turli 
fikrlilik paydo bo‘lishi xarakterlidir. Masalan, Selungur g‘orini bevosita o‘rgangan mutaxassislar dastlab 
yodgorlikning madaniy qatlamlarini 750 ming yil, so‘ngra 1,1 ming yil va 1,5 ming yillargacha 
qadimiylashtirdilar. Biroq adabiyotlarda uning sanasi 126 ming yil ekanligi haqida ma’lumotlar paydo 
bo‘ldi. RFA akademigi A.P. Derevyanko yodgorlikning sanasini 400 ming yillar bilan belgiladi (og‘zaki 
ma’lumot). Keyingi yillarda Qirg‘iziston FA bilan RFA SB AEAI hamkorligida Selungurda tadqiqotlar olib 
borildi va olingan xulosalarga ko‘ra yodgorlik o‘rta paleolit davriga oid deb topildi.
2.
Tadqiqotchilar hududda paleolit davri madaniyatlari avtoxton taraqqiy etgan, deb hisoblaganlar 
va shakllantirilgan konsepsiyalarda bunga alohida o‘rin ajratilgan. 
3.
Hududda ilk paleolit ikki tipdagi yodgorliklar guruhini tashkil qiladi – qo‘l cho‘qmorli 
madaniyatga oid yodgorliklar hamda chopperlarli madaniyatga oid yodgorliklar.
4.
1960-yillarning o‘rtalarida O‘rta Osiyo hududida muste davriga oid keng variabllikka ega 
industriyali ko‘plab yodgorliklarning topilishi munosobati bilan ma’lumotlarni sinchiklab tizimlashtirish 
zarurati tug‘ildi. Bu F. Bord g‘oyalari asosiga qurilgan yangi sxemalarning paydo bo‘lishiga olib keldi. 
5.
O‘rta Osiyo hududining so‘nggi paleolitga oid yodgorliklari madaniyatlarning elektikligini 
namoyon qiladi va har bir so‘nggi paleolit davri yodgorligi alohida voqyeylik bo‘lib, Samarqand makoni, 
Siyobcha va Xo‘jamazgil yodgorliklari bundan mustasno.
6.
Hududdagi so‘nggi paleolit davri industriyalarida arxaik buyumlarning mavjudligi xarakterli 
xususiyat hisoblanadi (qirg‘ichlar, galkali qurollar va h.b.). Ushbu dalillar tadqiqotchilar tomonidan G.P. 
Grigorevning "postmuste" kosepsiyasi doirasida tushuntirilgan. 
Tadqiqotchilarning hisoblashicha, malta-buret madaniyatining shakllanishida Samarqand so‘nggi paleolit 
madaniyati ta’sir ko‘rsatgan.