Исломий молия тарихи исломий ва анъанавий молиялаштириш ўртасидаги тафовут

ИСЛОМИЙ МОЛИЯ ТАРИХИ
Исломий ва анъанавий молиялаштириш
ўртасидаги тафовут.

Исломий молиявий тизим маънавий-ахлоқий қоидалар билан мувофиқ келадиган аниқ ижтимоий йўналишга эгадир. Исломий иқтисодиёт уламолар (Ғаззолий, Форобий, Абу Юсуф, Ибн Холдун) ва шарқ олимлари томонидан кўриб чиқилган ҳамда илоҳий мазмун ила белгиланган қонунлар билан тартибга солинувчи жамият тузумининг бир қисми сифатида тушунилган.
Иброҳим (а. с.), Мусо (а. с.), Исо (а. с.) ва Муҳаммад саллоллоҳу алайҳи васаллам билан тугаган Пайғамбарлар занжири воситасида олам ҳақидаги таълимот орқали инсониятга етиб келган. Мана шу маънода исломий иқтисодиёт яна бир – «тавҳид иқтисодиёти» (тавҳид –
арабчадан ёлғиз илоҳга сиғиниш) деб аталган номга ҳам эга. Иқтисодиётнинг ижтимоий йўналганлиги ривожланишнинг асосий мақсадини – хўжалик фаолияти натижаларини тақсимлашда ижтимоий адолатни таъминлашни тақозо этади.
Ислом бозор иқтисодиёти ва бозор таъсирини рад этмайди. Ҳатто манфаат олишга бўлган рағбат мантиқ доирасида мақбулдир. Хусусий мулкчилик буткул рад этилмайди. Шу билан бирга исломий ва капиталистик иқтисодиёт ўртасидаги асосий фарқ шунда рўёбга чиқадики, дунёвий капитализмда фойда олишга бўлган рағбат ёки хусусий мулкчилик иқтисодий қарорларни қабул қилиш учун чекловсиз имкониятларни берди.
Фоизлар, қимор ўйинлари, чайқовона битимлар бойликларни озчиликнинг қўлида жамланишига олиб келувчи тенденцияга эга. Инсоннинг носоғлом туйғулари ноахлоқий ва зарарли воситалар кўмаги билан пул ишлаб топиш мақсадларида эксплуатация қилинади. Жиловлаб бўлмайдиган даражада фойда олиш монополияларни яратади, улар бозор таъсирини фалаж қилади ёки ҳеч бўлмаганда унинг табиий фаолиятига халақит беради.
Агар инсоният Аллоҳнинг буйруғи ва шариат талабларини, ҳар қандай ҳолатда ва нима бўлишидан қатъи назар, риоя этилиши лозим бўлган мутлақ адолат ва сўзсиз амрлар сифатида қабул қилиб буйсунмас экан, мана шундай муносабатлардан келиб чиқадиган зиён-заҳматлар ҳеч қачон тугамайди.
Рибо (судхўрлик), қимор ўйинлари, ҳаддан ташқари даражада бойлик жамғариш, ноқонуний товар ва хизматлар билан тижорат амалиётлари, қисқа сотувлар ва чайқовона амалиётларга тақиқлар – мана шулар Яратганнинг чекловларидан айрим мисоллардир. Биргаликда жамланган мана шу тақиқларнинг барчаси мувозанатни қўллаб-қувватлаш, имкониятлар тенглиги ва адолатли тақсимот билан ўзининг таъсир кучига эга бўлади.