Исломда мерос ва унинг тақсимоти

 
ИККИНЧИ СИНФДАГИЛАР МЕРОСИ 
 
Улардан маййитга қайси тарафдан бўлса ҳам энг яқини 
меросга энг ҳақдорроғидир. Агар даражада тенг бўлсалар 
икки тарафларнинг қай бири маййитнинг тўғридан-тўғри 
меросхўрига боғланган бўлса, ўшаниси ҳақлироқдир. 
Масалан бир кишидан онанинг отасининг отаси ва онанинг 
онасининг отаси қолса, онанинг онасининг отаси меросга 
онанинг отасининг отасидан ҳақлироқ бўлади. Зеро, онанинг 
онасининг отаси маййитга тўғридан-тўғри меросхўр бўлмиш 
момо ила боғланган. Онанинг отасининг отасининг ҳолати 
эса ундоқ эмас. Агар тарафлар даражада тенг, қаробатлари 
бир ҳил (ота тарафдан қариндош бўлиш ёки она тарафдан 
қариндош бўлиш) ва ҳар бири маййитнинг тўғридан-тўғри 
меросхўрига боғланган ёки бирортаси боғланмаган бўлиб, 
маййитга тўғридан-тўғри меросхўр бўлганларнинг сифати, 

---

www.madrasa.uz
 
138 
яъни жинси ҳам бир бўлса, улар ўзларига мувофиқ меросни 
тақсимлаб оладилар. Шу ҳолатда маййитга тўғридан-тўғри 
меросхўр бўлганларнинг сифати фарқли бўлса, ҳудди завул-
арҳомларнинг биринчи синфидагидек фарқланган аввалги 
меросхўрга қараб мерос тақсимланади. Агар фарқланиш 
қаробат жиҳатидан бўлса, ота тарафга 2/3 улуш, она тарафга 
1/3 улуш берилади. Сўнгра ота ва она тарафдагиларга ўша 
улуш тақсимланади. 
(“Далилул-вуррос” Низомиддин Киронавий). 
УЧИНЧИ СИНФДАГИЛАР МЕРОСИ 
 
Уларнинг меросдаги ҳукмлари аввалги синфнинг ҳукми 
кабидир. Яъни маййитга энг яқини меросга энг ҳақдоридир. 
Агар яқинликда тенг бўлсалар асабанинг зурриёти завул-
арҳомнинг зурриётидан кўра ҳақлироқдир. Масалан бир киши 
ўзидан акасининг ўғлининг қизини ва синглисининг қизининг 
ўғлини қолдирди. Ака ва сингил туғишган ёки ота бир ёки 
бири туғишгану бири ота бир бўлсалар, мероснинг барчаси 
аканинг ўғлининг қизига бўлади. Агар шу ҳолатда она бир ака 
ва сингил бўладиган бўлсалар, имом Абу Юсуф 
раҳимаҳуллоҳ наздларида мерос уларнинг зурриётларига бир 
эркакка икки аёл улуши тариқасида тақсимланади. Аммо, 
имом Муҳаммад раимаҳуллоҳнинг наздиларида бу ўринда 
зурриётлар эмас асллар эътиборга олинади. Шу сабабдан 
асллар бўлмиш ака ва сингил она бир бўлганлари учун ҳудди 
она бир фарзандларнинг ўзлари меросда тенг шерик 
бўлганлари каби уларнинг зурриётлари ҳам тенг шерик 

---