Исломда мерос ва унинг тақсимоти

 
АСИР 
Асир – дорул-ҳарбда кофирлар қўлида тутқун бўлиб 
турган инсон. У худди бошқа мусулмонлар каби мерос олади 
ва мерос қолдиради. Мерос олиш ва мерос қолдиришда унинг 
бошқа мусулмонлардан фарқи йўқ. Фақатгина у ўз мол-
мулкини ўзининг вакили орқали идора қилади. Агар у 
кофирлар қўлида динидан қайтса, унинг ҳукми муртад 
ҳукмидадир. 
Агар 
унинг 
диндан 
қайтганлиги 
ёки 
қайтмаганлиги, ҳаёт ёки вафот топганлигини билиб бўлмаса, 
унинг ҳукми мафқуд, яъни бедарак йўқолганнинг ҳукмида.
(“Фароизи Сирожия” Сирожиддин Сижовандий). 
 
ХУНАСА 

---

www.madrasa.uz
 
153 
Хунаса – эркаклиги ҳам, аёллиги ҳам номаълум инсон. 
Бунда унинг хулқи эътиборга олинмайди. Хунаса эркакча 
хулқли ёки аёлларга хос хулқли бўлиши мумкин. Агар 
тиббиётнинг шу соҳасида мутахассис бўлган, инсофли 
мусулмон олимлар уни эркак десалар, эркакка ҳукм 
қилинади. Аёл десалар, аёлга ҳукм қилинади ва у хунаса деб 
ҳисобланмайди.
Уламоларимиз “Хунаса меросда икки улушнинг кам 
тарафига ҳақдор бўлади” деганлар. Масалан, бир киши мерос 
қолдирганда унинг хунаса фарзанди бўлса ва меросдаги улуш 
қизники кам бўлса, қизникини, ўғилники кам бўлса 
ўғилникини олади. Мисол: бир аёл вафот этди ва ўзидан 
эрини, ота–онасини ва хунаса фарзандини қолдирди. Ушбу 
ҳолатда хунаса фарзанд ўғил бўлганда қанча улуш ва қиз 
бўлганда қанча улуш олишига қаралади. Сўнгра икки 
ҳолатдан қай бирида кам улуш олса, ўша улушга ҳақдор 
қилинади. Мисолимизда эр тўртдан бир 1/4 олади. Она 
олтидан бир 1/6 олади. Хунаса фарзанд (қизнинг фарз улуши) 
1/2 улуш олади. Ота асабалик жиҳатидан қолган улушни 
олади. 
 
ШАРЪИЙ ЖИҲАТДАН ОТАСИ ЙЎҚ ИНСОН 
Шаръий жиҳатдан отаси йўқ деганда икки тур фарзанд 
тушунилади: 
1. Зино орқали дунёга келган фарзанд. 

---