Исломда мерос ва унинг тақсимоти

www.madrasa.uz
 
67 
йўқдек ҳисобланади. У бошқани ҳажб қилмайди. Масалан бир 
киши ўз набираси тарафидан ўлдирилса, ўша набиранинг 
отаси ҳаёт бўлмаса ҳам қотиллик сабабидан ўша набира 
меросдан маҳрум бўлади. Ўзи ҳажб бўлган меросхўр – 
уламолар иттифоқи ила – бошқани ҳажб қилиши мумкин.
Ҳажб икки қисмдир: 
1. Ҳажби нуқсон (меросдан қисман тўсувчи ҳажб). 
2. Ҳажби ҳирмон (меросдан бутунлай тўсувчи ҳажб). 
ҲАЖБИ НУҚСОН 
Ҳажби нуқсон – маййитга ўзидан яқинроқ меросхўр 
бўлгани учун кўпроқ бўлган фарз улушдан тўсилиб, камроқ 
бўлган фарз улушни олиш. 
Ҳажби нуқсон бўлиши мумкин бўлган меросхўрлар беш 
тоифадир: 
1. Эр. Хотинининг ўша эрдан ёки бошқа эрдан бўлган 
меросхўр зурриёти бўлса, эр ярим 1/2 дан тўртдан бир 1/4 га 
ҳажби 
нуқсон 
бўлади. 
Агар 
хотинининг 
зурриёти 
бўлмаганида эр ярим 1/2 олган бўлар эди. 
2. Хотин. Эрининг ўша хотиндан ёки бошқа хотиндан 
бўлган меросхўр зурриёти бўлса, хотин тўртдан бир 1/4 дан 
саккиздан бир 1/8 га ҳажби нуқсон бўлади. Агар эрининг 
меросхўр зурриёти бўлмаганида хотин тўртдан бир 1/4 олган 
бўлар эди. 

---

www.madrasa.uz
 
68 
3. Ўғилнинг қизи. Маййитнинг қизи бўлса, ўғилнинг 
қизи 1/2 улушдан олтидан бир 1/6 га ҳажби нуқсон бўлади. 
Агар отанинг қизи бўлмаганида ўғилнинг қизи ярим 1/2 олган 
бўлар эди. 
4. Ота бир сингил. Маййитнинг туғишган синглиси 
бўлса, ота бир сингил ярим 1/2 дан олтидан бир 1/6 га ҳажби 
нуқсон бўлади. Агар туғишган сингил бўлмаганида ота бир 
сингил ярим 1/2 олган бўлар эди. 
5. Она. Маййитнинг зурриёти ёки икки ва ундан кўп 
ака-ука, опа-сингиллари бўлса, она учдан бир 1/3 дан олтидан 
бир 1/6 га ҳажби нуқсон бўлади. Агар маййитнинг зурриёти 
ёки икки ва ундан кўп ака-ука, опа-сингиллари бўлмаганида 
она учдан бир 1/3 олган бўлар эди. 
ҲАЖБИ ҲИРМОН 
Ҳажби ҳирмон – маййит билан унинг орасида ундан 
кўра маййитга яқинроқ меросхўр бўлгани учун тариканинг 
барчасидан тўсилишдир. Масалан, ота бўлганда отанинг 
отаси ҳажби ҳирмон бўлади. Ҳажби ҳирмон фақат асабалар 
тарафидан бўлади. Шунинг учун она маййитнинг ака-
укаларини ҳажб қила олмайди. 
Ҳажби ҳирмонга ҳар қандай ҳолатда ҳам учрамайдиган 
олти меросхўр бор: 
1. Ўғил. 
2. Ота. 

---