Исломда мерос ва унинг тақсимоти

 
ОНАНИНГ МЕРОСДАГИ ҲОЛАТЛАРИ 

---

www.madrasa.uz
 
73 
Онанинг меросда уч ҳолати бор: 
1. Маййитнинг меросхўр зурриёти бўлса ёки икки ва 
ундан кўп ака-ука ва опа-сингиллари бўлса, она олтидан бир 
1/6 олади. Бунда икки ва ундан кўп ака-ука ва опа-сингиллар 
ҳажб бўлишлари ёки бўлмасликларининг фарқи йўқ. Зеро, 
ҳажб бўлган меросхўр бошқани ҳам ҳажб қилиши мумкин. 
Меросдан маҳрум бўлган шахс эса бошқани ҳажб қилмайди. 
Мисол: бир киши вафот топиб, ўзидан икки хотини, 
онаси ва ўғлини қолдирди. Икки хотинига саккиздан бир 1/8 
фарз улуш. Онага маййитнинг меросхўр зурриёти бўлгани 
учун олтидан бир 1/6 фарз улуш. Ўғил асабалик жиҳатидан 
қолган меросни олади. Масаланинг асли 24 та улуш бўлиши 
керак. Аммо 24 нинг 1/8 и бўлган 3 ни икки хотинга касрсиз 
тақсимлаб бўлмайди. Бу ҳолатда масалнинг аслини 
қуйидагича тасҳиҳ қиламиз: хотинлар сони 2 ни масаланинг 
асли 24 га кўпайтирамиз. Ҳосил бўлган 48 масаланинг 
тасҳиҳи
Икки хотин 
саккиздан бир 1/8 6 та улуш, 3 тадан 
Она 
олтидан бир 1/6 
8 та улуш 
Ўғил 
асабалик 
жиҳатидан қолган 
барча мерос 
34 та улуш 

---

www.madrasa.uz
 
74 
2. Маййитнинг меросхўр зурриёти бўлмаса, икки ва 
ундан кўп ака-ука ва опа-сингиллари бўлмаса, она учдан бир 
1/3 улуш олади.
Мисол: бир аёл вафот этиб, ўзидан она ва икки туғишган 
ака-ука қолдирди. Она олтидан бир 1/6 фарз улушни олади. 
Икки туғишган ака-ука асабалик жиҳатидан қолган барча 
меросни оладилар. Масаланинг асли 6 та улуш бўлиши керак. 
Аммо 6 нинг 5/6 и бўлган 5 асабалик улушини икки туғишган 
ака-укага касрсиз тақсимлаб бўлмайди. Бу ҳолатда 
масаланинг аслини қуйидагича тасҳиҳ қиламиз: туғишган ака-
укалар сони 2 ни масаланинг асли 6 га кўпайтирамиз. Ҳосил 
бўлган 12 масаланинг тасҳиҳи 
Она 
олтидан бир 1/6 
2 та улуш 
Икки 
туғишган 
ака-ука 
асабалик 
жиҳатидан қолган 
барча мерос 
10 та улуш, 5 та 
улушдан 
3. Маййитнинг отаси ва эр ёки хотини бўлса, она эр ёки 
хотин ўз улушини олгач, қолган улушдан учдан бир 1/3 ни 
олади. Ота эса охирида асабалик жиҳатидан қолган 
мероснинг барчасини олади. Бу ҳолатда онанинг улуши 
отаникидан кўп бўлмаслиги учун, она – эр ёки хотин ўз 
улушини олгач, қолган улушдан учдан бир 1/3 ни олади.
Ушбу масала мерос илмида “Умария масаласи” деб 
аталади. Умар ибн Хаттоб розияллоҳу анҳу шу йўсинда мерос 
тақсим қилганлар. Шунинг учун бу масала “Умария 
масаласи” деб номланган. 

---