Исломда мерос ва унинг тақсимоти

www.madrasa.uz
 
63 
аёллар ўзи насабий асаба бўлганларга қўшилиб асаба бўла 
олмайдилар. Маслан амма амакига қўшилиб меросдан 
насибадор бўла олмайди.
Бошқанинг сабабидан асаба бўлувчи аёллар тўрт 
хилдир: 
(1) Қиз, ўғил билан бўлганда. Агар қиз ўғилнинг ўғли 
билан қолган бўлса, қиз битта бўлганда ярим 1/2, икки ва 
ундан кўп бўлганда учдан икки 2/3 олади. 
(2) Ўғилнинг қизи, ўғилнинг ўғли билан бўлганда. Агар 
ўғилнинг ўғли пастласа ўғилнинг қизининг унга мерос олиш 
масаласида ҳожати тушгандагина у билан бирга асаба бўлади. 
Бўлмаса, ўғилнинг қизи сифатида ярим 1/2 олади. 
(3) Туғишган опа ёки сингил туғишган ака ёки ука билан 
бирга бўлганда. Аммо туғишган опа ёки сингил ота бир ака 
ёки ука билан бўлганда, туғишган опа ёки сингил битта бўлса, 
унга ярим 1/2. Агар улар икки ва ундан кўп бўлса, учдан икки 
2/3 бўлади. 
(4) Ота бир ака-ука ва ота бир опа-сингил.
Агар аёл киши фарз эгаларидан бўлмаса ва ўзи насабий 
асаба бўлган қариндоши бўлса ҳам, унинг сабабидан асаба 
бўлмайди. Фарз улуши йўқ қариндошлар мерос илмида 
“завул-арҳом” дейилади.
3. Бошқа билан бирга асаба бўлиш. Ушбу асаба 
аслида меросдан фарз улуши бўлган ҳолда асаба бўлиш учун 
унга асабаликда шерик бўлмайдиган бошқа аёл қариндошга 
эҳтиёжи бўлган аёлдир. Бу ҳолатда бошқа билан бирга асаба 

---

www.madrasa.uz
 
64 
бўлувчи аёл фақат ўзи асаба бўлади. Унинг асаба бўлишига 
сабабчи бўлган аёл фарз эгаси бўлади, холос. 
Бошқа билан бирга асаба бўлувчи аёллар икки ҳилдир: 
(1) Туғишган опа ёки сингил, қиз билан ёки қанча 
пастласа ҳам ўғилнинг қизи билан бирга асаба бўлади. 
(2) Ота бир опа ёки сингил, қиз билан ёки қанча 
пастласа ҳам ўғилнинг қизи билан бирга асаба бўлади. 
Ўзи насабий асаба бўлганлар фақатгина эркаклардан 
иборатдир. Бошқанинг сабабидан асаба бўлувчилар ўзи 
насабий асаба бўлган эркаклар сабабидан асаба бўлувчи 
аёллардангина иборатдир. Бошқа билан бирга асаба бўлувчи 
аёллар фақатгина бошқа аёлларга шериклик жиҳатидан асаба 
бўладилар. 
Муҳим қоида: Фарз эгаларидан тарика ортиб қолганда 
маййитга қариндошликда энг яқин бўлган насабий асаба 
қолган барча улушни олади. Ундан бошқа асабалар ҳеч нарса 
олмайдилар.